Η τουρκική στροφή προς την ανατολή: Ένας αγώνας για επιρροή που αναδιαμορφώνει τη Νότια Ασία

Του Βασίλη Αλφειώτη.

Από τις αρχές του 21ου αιώνα, η Τουρκία έχει υιοθετήσει μια στρατηγική στροφή προς την ανατολή, επεκτείνοντας την επιρροή της από την Κεντρική Ασία έως τη Νότια Ασία. Αυτή η γεωπολιτική μετατόπιση, ενισχυμένη από την υποχώρηση της αμερικανικής ηγεμονίας και την άνοδο της πολυπολικής τάξης, αντικατοπτρίζει τις φιλοδοξίες της Άγκυρας να αναδειχθεί σε κόμβο ενέργειας, εμπορίου και ιδεολογίας. Ωστόσο, αυτή η επέκταση προκαλεί ανησυχίες στην Ινδία και αναδιατάσσει τις ισορροπίες δυνάμεων στη Νότια Ασία.

Η ανατολική στροφή: Πέρα από τη Δύση
Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, υπό την ηγεσία του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει απομακρυνθεί από την παραδοσιακή ευρωπαϊκή προσανατολισμένη προσέγγιση. Αντ’ αυτού, η Άγκυρα έχει στοχεύσει στην Ευρασία, αξιοποιώντας ιστορικούς δεσμούς, θρησκευτικούς δεσμούς και οικονομικά συμφέροντα. Η στρατηγική αυτή αποσκοπεί στην εξασφάλιση ενεργειακών διαδρομών —όπως οι αγωγοί του Καζακστάν και του Αζερμπαϊτζάν— και στην επέκταση του εμπορίου, ενώ παράλληλα προβάλλει την Τουρκία ως φρουρό της ισλαμικής ταυτότητας.

Μπαγκλαντές: Το πεδίο δράσης της ιδεολογικής διείσδυσης
Το Μπαγκλαντές έχει μετατραπεί σε κρίσιμο μέτωπο για τις φιλοδοξίες της Τουρκίας. Μετά την εκλογή της φιλοϊσλαμικής κυβέρνησης του Σεΐχη Χασίνα στο Μπαγκλαντές το 2024, η τουρκική ΜΚΟ Saltanat-e-Bangla έχει προωθήσει ενεργά έναν χάρτη του «Μεγάλου Μπανγκλαντές», το οποίο ιστορικά διεκδικεί περιοχές της Ινδίας, συμπεριλαμβανομένων της Δυτικής Βεγγάλης. Η πρωτοβουλία αυτή, η οποία υποστηρίζεται από τουρκικές χρηματοδοτήσεις και πολιτική υποστήριξη, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από την Ινδία, η οποία την κατηγορεί για υποκίνηση διαιρέσεων και υπονόμευση της περιφερειακής σταθερότητας.

Πακιστάν: Ένας συμμαχικός άξονας
Η σχέση της Τουρκίας με το Πακιστάν παραμένει σταθερή, βασισμένη σε κοινά αμυντικά προγράμματα και στρατηγικά συμφέροντα. Οι δύο χώρες συνεργάζονται στο ζήτημα του Κασμίρ, με την Άγκυρα να υποστηρίζει τις θέσεις του Πακιστάν διεθνώς, και στο Αφγανιστάν, όπου έχουν κοινό ενδιαφέρον για την αποτροπή της αστάθειας. Η συνεργασία αυτή ενισχύει την αντι-ινδική συμμαχία της Τουρκίας, ενώ παράλληλα ενισχύει την παρουσία της στην Νότια Ασία.

Σύγκρουση συμφερόντων: Η Ινδία αντεπιτίθεται
Ενώ η Τουρκία παρουσιάζει την ανατολική της στροφή ως μηχανισμό για την ανάπτυξη και τη σταθερότητα, η Ινδία την αντιλαμβάνεται ως άμεση πρόκληση. Οι ενέργειες της Άγκυρας στο Μπαγκλαντές και το Πακιστάν απειλούν την ηγεμονία της Ινδίας στη Νότια Ασία, ένας τομέας που το Νέο Δελχί θεωρεί ζωτικής σημασίας για την περιφερειακή ασφάλειά του. Οι αναλυτές σημειώνουν ότι η τουρκική στρατηγική ευθυγραμμίζεται με τους ευρύτερους στόχους του ΝΑΤΟ —όπως η αντίσταση στη ρωσική και κινεζική επιρροή— αλλά οι ιδεολογικές της προθέσεις, που βασίζονται στον ισλαμικό συνεταιρισμό, δημιουργούν τριβές με τις ινδικές γεωπολιτικές προτεραιότητες.

Μια πολυπολική προσπάθεια
Η επέκταση της Τουρκίας στην Ευρασία αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη τάση απομάκρυνσης από τη δυτική ηγεμονία. Χρησιμοποιώντας οικονομικά κίνητρα, θρησκευτικό λογισμό και μαλακή ισχύ μέσω ΜΚΟ όπως η Saltanat-e-Bangla, η Άγκυρα επιδιώκει να αναδειχθεί σε διαμεσολαβητή μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Ωστόσο, η αυξανόμενη αντιπαράθεση με την Ινδία υπογραμμίζει τους κινδύνους αυτής της στρατηγικής: ενώ η Τουρκία αποκτά έδαφος στην Νότια Ασία, η αντίσταση της Ινδίας μπορεί να περιορίσει την αποτελεσματικότητά της.

Καθώς η πολυπολικότητα διαμορφώνει το διεθνές σύστημα, η ανατολική στροφή της Τουρκίας αποτελεί δοκιμή των ορίων της περιφερειακής ισχύος —και μια υπενθύμιση ότι η γεωπολιτική της 21ου αιώνα θα κριθεί από την ικανότητα των κρατών να ισορροπούν μεταξύ ιδεολογίας και πραγματισμού.

---