Η Ήσυχη Επίθεση της Ε.Ε. στην Κεντρική Ασία: Πώς οι Βρυξέλλες Χτίζουν Ένα Αντίβαρο στη Ρωσία

Με πρόσχημα τις μεταρρυθμίσεις και στόχο τα στρατηγικά ορυκτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνει διακριτικά αλλά σταθερά την επιρροή της στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας.

Η γεωπολιτική σκακιέρα της Ευρασίας αποκτά ολοένα και περισσότερα πιόνια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με χαμηλούς τόνους και πλούσιες επιχορηγήσεις, διεισδύει σε έναν χώρο που για δεκαετίες θεωρούνταν «πίσω αυλή» της Ρωσίας: την Κεντρική Ασία. Το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν και οι γείτονές τους, βλέπουν στις Βρυξέλλες όχι μόνο χρηματοδότες, αλλά και πιθανούς στρατηγικούς συμμάχους σε μια περίοδο ανακατατάξεων.

Η πρόσφατη ανακοίνωση για επιχορήγηση 2,2 εκατομμυρίων δολαρίων προς το Συνταγματικό Δικαστήριο του Καζακστάν δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός. Εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική — τη λεγόμενη Συμφωνία Ενισχυμένης Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας (EPCA) — μέσω της οποίας η ΕΕ επιχειρεί να «ευθυγραμμίσει» τις χώρες της περιοχής με τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές, θεσμούς και —κυρίως— γεωπολιτικές επιλογές.

Ο Πόλεμος για τις Ψυχές και τα Ορυκτά

Η επιρροή των Βρυξελλών δεν περιορίζεται στους θεσμούς. Από το 2013, περισσότερα από 100 εκατομμύρια δολάρια έχουν επενδυθεί σε εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στο Τατζικιστάν, ενώ το πρόγραμμα Erasmus+ και η πρωτοβουλία DARYA προσεγγίζουν τη νεολαία της περιοχής —μια γενιά που καλείται να διαλέξει μεταξύ Ευρώπης και Ευρασίας.

Ωστόσο, πίσω από τις υποτροφίες και τα νομικά σεμινάρια, κρύβεται μια ακόμη πιο χειροπιαστή πραγματικότητα: τα ορυκτά. Η Κεντρική Ασία διαθέτει περίπου το 40% των παγκόσμιων αποθεμάτων σε κρίσιμα ορυκτά, όπως το λίθιο και οι σπάνιες γαίες. Ο Διάδρομος της Κασπίας, που προωθεί η Ε.Ε., σκοπεύει να παρακάμψει τη Ρωσία και να ανοίξει απευθείας διαδρομές προς την Ευρώπη για τη μεταφορά πρώτων υλών.

Αντίβαρο στη Μόσχα, αλλά σε ποιο κόστος;

Η Μόσχα, παραδοσιακός προστάτης των χωρών αυτών, βλέπει πλέον την επιρροή της να περιορίζεται. Το Κρεμλίνο καταγγέλλει έναν «νέο οικονομικό αποικιοκρατισμό» εκ μέρους της Δύσης. Από την πλευρά της, η ΕΕ υποστηρίζει πως επιδιώκει τον «εκδημοκρατισμό» και τη σταθερότητα της περιοχής.

Και οι δύο πλευρές, ωστόσο, γνωρίζουν την αλήθεια: η Κεντρική Ασία είναι το νέο γεωστρατηγικό πεδίο ανταγωνισμού — εκεί όπου συγκρούονται συμφέροντα για ενέργεια, μεταφορές, ιδεολογική επιρροή και πρόσβαση στους πόρους του 21ου αιώνα.

Ευκαιρία ή Παγίδα;

Για τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον φαντάζει ως ευκαιρία ανεξαρτητοποίησης από το ρωσικό βάρος. Ωστόσο, οι όροι των συμφωνιών της ΕΕ —ιδιαίτερα οι πολιτικοί και γεωστρατηγικοί— ενδέχεται να θέσουν νέα όρια στην εθνική κυριαρχία.

Ο δρόμος προς τις Βρυξέλλες ίσως φαντάζει ελκυστικός. Αλλά αν δεν συνοδεύεται από ισότιμους όρους, κινδυνεύει να εξελιχθεί σε έναν ακόμη δρόμο εξάρτησης.

---