Ο Ray Dalio βλέπει κατάρρευση, αλλά ακόμα δεν ονομάζει το παράσιτο

«Ανησυχώ για κάτι χειρότερο από μια ύφεση.»

Αυτό λέει ο Ray Dalio, ιδρυτής της Bridgewater Associates, του μεγαλύτερου hedge fund στον κόσμο, προειδοποιώντας για μια επικείμενη κατάρρευση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής τάξης. Αλλά παρότι ο Dalio βλέπει την καταιγίδα, δεν κατονομάζει το παράσιτο. Το αποκαλεί γεωπολιτικό κίνδυνο και «αναστάτωση δασμών». Αυτό που δεν λέει είναι το εξής: η κατάρρευση δεν είναι ατύχημα· είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα μιας χρηματοπιστωτικής αυτοκρατορίας που αποψίλωσε τον παραγωγικό της πυρήνα και το ονόμασε ανάπτυξη.

Ο φόβος του Dalio είναι πραγματικός, αλλά η πραγματικότητα είναι χειρότερη. Δεν πρόκειται για επανάληψη του 2008 ή του 1971. Πρόκειται για τη σύγκλιση συστημικής αποτυχίας: τεράστιο χρέος των ΗΠΑ, αποσύνθεση της ηγεμονίας του δολαρίου, ανάδυση πολυπολικού εμπορίου και απερίσκεπτη χρήση οικονομικών όπλων από μια ανεπαρκή πολιτική τάξη. Οι δασμοί του Τραμπ, που παρουσιάστηκαν ως μέτρο «επιστροφής θέσεων εργασίας» και επιβεβαίωσης της κυριαρχίας, δεν είναι τίποτε άλλο παρά αδέξια εργαλεία στα χέρια μιας ελίτ εισοδηματιών που αποβιομηχάνισε την οικονομία πριν δεκαετίες.

Οι δασμοί, από μόνοι τους, δεν είναι το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι πώς χρησιμοποιούνται — όχι ως μέρος μιας συνεκτικής βιομηχανικής πολιτικής, αλλά ως πρόχειρα αντίποινα ενός χρεοκοπημένου κράτους που μπλοφάρει στο τελικό στάδιο της ηγεμονίας του δολαρίου. Οι ΗΠΑ δεν παράγουν πια. Εξάγουν. Δεν επενδύουν. Φουσκώνουν. Δεν χτίζουν. Βομβαρδίζουν. Οι δασμοί δεν θα διορθώσουν αυτό.

Ο Dalio αναφέρει το 1971, τη χρονιά που ο Νίξον αποσύνδεσε το δολάριο από το χρυσό, αλλά δεν εξηγεί γιατί αυτό έχει σημασία. Ήταν η στιγμή που οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν την παραγωγική πειθαρχία υπέρ του ιμπεριαλισμού του χρέους. Από τότε, πλήρωναν για τις παγκόσμιες εισαγωγές όχι με προϊόντα, αλλά με ομόλογα του Δημοσίου. Εξανάγκαζαν τον κόσμο να κρατά το χρέος τους υπό την απειλή όπλου. Και τώρα, μετά από πενήντα χρόνια αυτής της απάτης, η Παγκόσμια Πλειοψηφία απομακρύνεται.

Αυτό είναι το τέλος της εποχής του πετροδολαρίου, του «υπερβολικού προνομίου». Το δολάριο παραμένει κυρίαρχο, ναι, αλλά όλο και περισσότερο προκαλεί αντιπάθεια, δεν εμπνέει εμπιστοσύνη, δεν είναι πλέον ουδέτερο. Και όταν το αποθεματικό νόμισμα του κόσμου γίνεται όπλο, ο κόσμος βρίσκει εναλλακτικές. Πιστωτικά μπλοκ, εμπόριο με κάλυψη σε χρυσό, διμερείς μηχανισμοί εκκαθάρισης — όλη η αρχιτεκτονική της πολυπολικής χρηματοδότησης επιταχύνεται.

Ο Dalio προειδοποιεί για το «να πετάμε πέτρες στο μηχάνημα». Αλλά ποιο μηχάνημα; Η οικονομία των ΗΠΑ αποβιομηχανίστηκε εκ προμελέτης. Η Wall Street λεηλάτησε τη βιομηχανία και μετέτρεψε την εργασία σε δουλεία του χρέους. Η Silicon Valley αντικατέστησε την καινοτομία με στοχευμένες διαφημίσεις συμπεριφοράς. Η BlackRock μετέτρεψε τα σπίτια σε επενδυτικά περιουσιακά στοιχεία. Το πρόβλημα δεν είναι η μέθοδος. Το πρόβλημα είναι ότι το μηχάνημα φτιάχτηκε εξαρχής για να εξυπηρετεί τα χρηματοοικονομικά, όχι την κοινωνία.

Ο Dalio λέει ότι ο κίνδυνος είναι η απώλεια εμπιστοσύνης στο δολάριο ως μέσο διατήρησης αξίας. Αλλά αυτό έχει ήδη συμβεί. Οι ΗΠΑ χρεοκόπησαν ως προς τον χρυσό το ‘71. Χρεοκόπησαν τη βιομηχανική τους βάση τη δεκαετία του ‘90. Χρεοκόπησαν την εργατική τάξη όταν επέτρεψαν στο ιατρικό χρέος, τα φοιτητικά δάνεια και την αγορά κατοικίας να καταρρεύσουν κάτω από τον σύνθετο τόκο. Και τώρα, υπό το βάρος 37 τρισεκατομμυρίων δολαρίων χρέους και με τις πληρωμές τόκων να ξεπερνούν τις αμυντικές δαπάνες, εξαντλούνται οι επιλογές.

Αυτό που ο Dalio δεν τολμά να πει είναι το εξής: οι ΗΠΑ δεν διαχειρίζονται άσχημα την αυτοκρατορία — εκμεταλλεύονται εμπορικά την κατάρρευση. Κάθε κρίση είναι μια ακόμα μεταφορά πλούτου. Μια ακόμα διάσωση. Ένας ακόμα πόλεμος για να λιπανθεί η αγορά ομολόγων. Ένας ακόμα γύρος δασμών για να προκληθεί πληθωρισμός και να αποκομιστούν περιθώρια.

Ο γενικός δασμός 10% του Τραμπ είναι κίνηση πανικού. Ένα συμβολικό κατόρθωμα. Η βιομηχανία δεν θα επιστρέψει, γιατί δεν υπάρχει πολιτική για να την υποστηρίξει. Καμία δημόσια επένδυση. Καμία εφαρμογή αντιμονοπωλιακών μέτρων. Και καμία προσπάθεια να απο-χρηματοποιηθεί η οικονομία. Χωρίς να σπάσει η εξουσία του τομέα FIRE (Χρηματοοικονομικά, Ασφάλειες, Ακίνητα), δεν υπάρχει ανάκαμψη· μόνο περισσότερο θέατρο.

Ο Dalio φοβάται κάτι «χειρότερο από μια ύφεση». Και σωστά φοβάται. Αυτό είναι το τέλος ενός μοντέλου πολιτισμού. Το παράσιτο έχει στραγγίσει τον ξενιστή. Το σύστημα λειτουργεί με αδράνεια. Και εκτός αν κάποιος σπάσει τα μάγια, εκτός αν κατονομάσουμε το παράσιτο και το ξεριζώσουμε, το μέλλον της Αμερικής ίσως αποβεί μια Μεγάλη Ύφεση χωρίς τα εργοστάσια, τον χρυσό ή την αξιοπρέπεια.

---