Το Ιράν Στέκεται Ακλόνητο Μπροστά στις Δυτικές Απειλές: Η Κρίση του Πυρηνικού Προγράμματος Εξακολουθεί

Του Βασίλη Αλφειώτη | 7 /17 /2025

Σε μια κρίσιμη καμπή για την πυρηνική συμφωνία, το Ιράν έχει υιοθετήσει μια θέση αδιαλλαξίας απέναντι στις δυτικές απειλές για επαναφορά κυρώσεων, θέτοντας σε κίνδυνο μια νέα κρίση στην ήδη εύθραυστη γεωπολιτική ισορροπία της Μέσης Ανατολής. Το άρθρο αυτό βασίζεται σε αποκλειστικές πηγές και ανάλυση για να αποκωδικοποιήσει τις τελευταίες εξελίξεις γύρω από τις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Η Δυτική Προθεσμία και ο Μηχανισμός "Snapback"

Σύμφωνα με πληροφορίες από το Axios, οι Υπουργοί Εξωτερικών των ΗΠΑ, Γαλλίας, Γερμανίας και Ηνωμένου Βασιλείου έθεσαν μια αυστηρή προθεσμία στο Ιράν: επίτευξη συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα έως το τέλος Αυγούστου 2025 ή αντιμετώπιση της επαναφοράς των κυρώσεων του ΟΗΕ.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκαθαρίσει την πρόθεσή της να χρησιμοποιήσει τον μηχανισμό "snapback" – μια διάταξη του Συμφώνου του 2015 (JCPOA) που επιτρέπει την αυτόματη επαναφορά όλων των κυρώσεων του ΟΗΕ που είχαν αρθεί εάν το Ιράν παραβιάσει σημαντικά τους όρους της συμφωνίας. Αυτές οι κυρώσεις, που έχουν τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο, περιλαμβάνουν περιορισμούς στο πετρέλαιο και τις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, καθώς και απαγορεύσεις ταξιδιών για σημαντικούς αξιωματούχους.

Η Δυτική Πρόταση: Μια Διαδρομή προς την Αποκλιμάκωση

Οι δυτικές δυνάμεις έχουν προσδιορίσει συγκεκριμένα μέτρα που θεωρούν απαραίτητα για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν:

1. Επαναφορά της Επιτήρησης του ΔΟΑΕ: Το Ιράν πρέπει να επιτρέψει πλήρη και χωρίς περιορισμούς πρόσβαση στους επιθεωρητές του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA) στις πυρηνικές του εγκαταστάσεις. Η επιτήρηση του ΔΟΑΕ είχε σημαντικά περιοριστεί μετά από επιθέσεις σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, τις οποίες το Ιράν αποδίδει στις ΗΠΑ και το Ισραήλ.

2. Απομάκρυνση Εμπλουτισμένου Ουρανίου: Το Ιράν πρέπει να απομακρύνει περίπου 400 κιλά εμπλουτισμένου ουρανίου που έχει παραχθεί σε επίπεδο καθαρότητας 60% (πολύ υψηλότερο από το επίπεδο που απαιτείται για ειρηνικές ενεργειακές χρήσεις). Η ποσότητα και το επίπεδο καθαρότητας αυτής της αποθήκης αποτελούν σημαντικό παράγοντα ανησυχίας για τη διεθνή κοινότητα.

Η Αδιαλλαξία του Ιράν: Ένας Ειρηνικός Προγράμματος, Αδιαπραγμάτευτες Κόκκινες Γραμμές

Η Τεχεράνη όμως παραμένει αμετάπειστη, αντανακλώντας μια βαθιά δυσπιστία απέναντι στις δυτικές προθέσεις, με μια σταθερή άρνηση να υποκύψει στις πιέσεις. Τα κύρια σημεία της θέσης του Ιράν είναι:

1. Ειρηνική Φύση: Η Ισλαμική Δημοκρατία επιμένει ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα είναι αποκλειστικά ειρηνικό, στοχεύοντας στην ανάπτυξη ενέργειας και στην ιατρική/βιομηχανική έρευνα. Απορρίπτει οποιουσδήποτε ισχυρισμούς για στρατιωτικές φιλοδοξίες ως αβάσιμους.

2. Αξιοπιστία του ΔΟΑΕ: Το Ιράν αμφισβητεί σθεναρά την ουδετερότητα και την αξιοπιστία του ΔΟΑΕ, κατηγορώντας τον ότι συνεργάζεται στενά με το Ισραήλ – μια χώρα που δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη Μη Διάδοσης (NPT) και φέρεται να διαθέτει πυρηνικά όπλα. Αυτή η αντίθεση καθιστά την αποδοχή της αυστηρής επιτήρησης του ΔΟΑΕ πολιτικά δύσκολη στην Τεχεράνη.

3. Έλλειψη Νομικής Βάσης: Οι ιρανοί αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει νομική βάση για την επαναφορά των κυρώσεων μέσω του μηχανισμού "snapback", υποστηρίζοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν το δικαίωμα να επικαλούνται αυτή τη διάταξη μετά την αποχώρησή τους από το JCPOA υπό την κυβέρνηση Τραμπ το 2018. Το Ιράν θεωρεί τις απειλές για επαναφορά κυρώσεων παράνομες.

4. Καταστροφική Εξόδος από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης (NPT): Η πιο απειλητική προειδοποίηση της Τεχεράνης είναι ότι η ενεργοποίηση του μηχανισμού "snapback" θα μπορούσε να ωθήσει το Ιράν να αποχωρήσει οριστικά από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT) – τη θεμελιώδη διεθνή συμφωνία για την αποτροπή της διάδοσης. Μια τέτοια κίνηση θα είχε τεράστιες συνέπειες για τη διεθνή ασφάλεια και θα μπορούσε να προκαλέσει έναν ανταγωνισμό εξοπλισμών στην περιοχή.

Η Γεωπολιτική Αβεβαιότητα και οι Επιπτώσεις της Αδιαλλαξίας

Η στάση του Ιράν αντικατοπτρίζει μια βαθιά ριζωμένη αντίθεση σε αυτό που βλέπει ως μονομερείς πιέσεις και υπονομευτικές ενέργειες από τις δυτικές δυνάμεις και το Ισραήλ. Η χώρα φαίνεται έτοιμη να αντέξει τις οικονομικές πιέσεις των κυρώσεων προκειμένου να διατηρήσει τις πυρηνικές της δυνατότητες και την ανεξαρτησία της.

Η αποχώρηση από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης παραμένει ένα σοβαρό αλλά πιθανό σενάριο. Θα αποτελούσε έναν πρωτοφανή γεωπολιτικό σεισμό, καταστρέφοντας δεκαετίες διεθνούς πυρηνικού ελέγχου στην πιο ευαίσθητη περιοχή του κόσμου. Θα μπορούσε επίσης να πυροδοτήσει έναν ανταγωνισμό εξοπλισμών μεταξύ των γειτόνων του Ιράν, με χώρες όπως η Σαουδική Αραβία να αναζητούν πιθανώς τις δικές τους πυρηνικές δυνατότητες.

Η δήλωση του Ιράν ότι οι μονομερείς δυτικές πιέσεις μπορούν να έχουν "απρόβλεπτες γεωπολιτικές συνέπειες" δεν είναι κενός λόγος. Αντιπροσωπεύει μια σαφή προειδοποίηση για ευρύτερη αστάθεια στην περιοχή, η οποία ενδέχεται να εμπλέξει πολλές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας και της Κίνας, οι οποίες έχουν ιστορικό υποστήριξης της θέσης του Ιράν απέναντι στις δυτικές κυρώσεις.

Προς τα Πού Οδηγεί η Διαδρομή; Η Αυλαία Κλείνει για τις Διαπραγματεύσεις

Καθώς η προθεσμία του τέλους Αυγούστου πλησιάζει, η διπλωματική γραμμή μεταξύ Δύσης και Ιράν έχει σκληρύνει αφόρητα. Η αδιαλλαξία του Ιράν θέτει τις δυτικές δυνάμεις μπροστά σε μια δύσκολη επιλογή:

• Ενεργοποίηση του Snapback: Η επαναφορά των κυρώσεων θα επιβάλει σημαντικό οικονομικό πλήγμα στο Ιράν, αλλά διακινδυνεύει να ωθήσει την Τεχεράνη ακόμη πιο μακριά από τις διεθνείς εποπτικές δομές, ενδεχομένως προς την έξοδο από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης.

• Παράταση της Διαπραγμάτευσης: Η παράταση της προθεσμίας ή η χαλάρωση των απαιτήσεων θα μπορούσε να διατηρήσει το διάλογο ανοικτό, αλλά υπάρχει κίνδυνος να φανεί ως αδυναμία και να ενθαρρύνει περαιτέρω προχωρήματα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Η στάση του Ιράν καθιστά σαφές ότι δεν θα υποκύψει σε απειλές. Η αποτυχία των διαπραγματεύσεων τώρα ενδέχεται να σηματοδοτήσει την αρχή μιας επικίνδυνης νέας φάσης στην πυρηνική κρίση της Μέσης Ανατολής, με σοβαρές συνέπειες για την παγκόσμια ασφάλεια. Η αυλαία κλείνει για αυτή τη κρίσιμη διαπραγματευτική φάση, με τις επιλογές να γίνονται όλο και πιο περιορισμένες και οι κίνδυνοι να αυξάνονται δραματικά.

Πηγές:

• Πληροφορίες για τις διαπραγματεύσεις: Axios, Ανώνυμοι Διπλωματικοί Αξιωματούχοι

• Δηλώσεις Ιράν: Πρακτορείο Ειδήσεων ISNA, Δελτία Τύπου Υπουργείου Εξωτερικών του Ιράν

• Αναφορές του ΔΟΑΕ: Έγγραφα Επιτήρησης του ΔΟΑΕ σχετικά με το Ιράν (Πρόσβαση 2024)

• Γεωπολιτική Ανάλυση: Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής, Διεθνές Συμβούλιο Εξαγωγών Στρατηγικών Μελετών (IISS).

---