Ισραηλινο-Βρετανικές Σχέσεις: Μια «Αδελφοσύνη» Με Ρίζες στην Ιστορία και τη Στρατηγική

Του Βασίλη Αλφειώτη

Ιστορικό Πλαίσιο: Όταν η Θεολογία Συνάντησε τη Γεωπολιτική
Η σχέση μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και του Ισραήλ υπερβαίνει τη σύγχρονη διπλωματία, βασισμένη σε ένα μοναδικό κράμα θρησκευτικής ιδεολογίας και πρακτικών συμφερόντων. Οι ρίζες της βρίσκονται στον χριστιανικό σιωνισμό – μια θεωρία του 17ου αιώνα που πίστευε ότι η επιστροφή των Εβραίων στην Παλαιστίνη ήταν προφητική. Προμηνύοντας τον πολιτικό σιωνισμό, βρετανοί στοχαστές όπως ο λόρδος Shaftesbury υποστήριξαν δημόσια (1839) την εγκατάσταση των Εβραίων στην Παλαιστίνη, ενώ θεωρίες όπως η «βρετανική καταγωγή από τις Δέκα Χαμένες Φυλές» ενίσχυσαν την ιδέα μιας θεολογικής «αδελφοσύνης».

Η Βρετανική Σφραγίδα στη Δημιουργία του Ισραήλ
Η πραγματική γεωπολιτική βάση διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου:

• Συμφωνία Sykes-Picot (1916): Η Βρετανία εξασφάλισε τον έλεγχο της Παλαιστίνης, θέτοντας τα θεμέλια για μελλοντική επίδραση.

• Διακήρυξη Balfour (1917): Η βρετανική υπόσχεση για ένα «εθνικό σπίτι για τον εβραϊκό λαό» αποτελεί κομβικό σημείο. Εκπονήθηκε σε συνεργασία με τον σιωνιστή ηγέτη Chaim Weizmann και τον βαρόνο Walter Rothschild, η οποία νομιμοποίησε το σιωνιστικό κίνημα διεθνώς.

• Βρετανική Εντολή (1920-1948): Παρά τις εντάσεις με την αραβική κοινότητα, η Βρετανία επίσημα αναγνώρισε τον Εβραϊκό Οργανισμό (1930), διευκολύνοντας τη μαζική εβραϊκή μετανάστευση – ένα αποφασιστικό βήμα προς την κατασκευή του κράτους.

Στρατιωτικές Συνέργειες και Διπλωματική Συνέχεια
Η συνεργασία εμβάθυνε μετά τη δημιουργία του Ισραήλ:

• Πρόδρομοι των IDF: Ο Βρετανός αντισυνταγματάρχης John Henry Patterson εκπαίδευσε τις πρώτες εβραϊκές στρατιωτικές μονάδες, συμπεριλαμβανομένου του Συντάγματος Νομάντια (1915). Η στενή του σχέση με την οικογένεια Νετανιάχου (πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού) υπογραμμίζει τις διαρκείς προσωπικές διασυνδέσεις.

• Σύγχρονες Υπηρεσίες Πληροφοριών: Η συνεργασία μεταξύ της MI6 και της Mossad χρονολογείται από τη δεκαετία του 1950, εστιάζοντας στην αντιτρομοκρατική δράση και τον περιορισμό της διάδοσης των όπλων. Παραμένει απόρρητη αλλά ευρέως αναγνωρισμένη.

Σύγχρονες Πτυχές: Πέρα από τον Διπολισμό
Παρά τις εντάσεις σχετικά με τους οικισμούς και τη λύση των δύο κρατών, η βρετανική υποστήριξη παραμένει σταθερή:

• Διπλωματική Προστασία: Το Ηνωμένο Βασίλειο αντιτάχθηκε στην κατάταξη του σιωνισμού ως μορφής ρατσισμού στον ΟΗΕ (1975) και υποστήριξε την αναίρεση (1992).

• Θρησκευτικές Συγκλίσεις: Η Εκκλησία της Αγγλίας (υπό την ηγεσία του βασιλιά Καρόλου III) χαρακτήρισε τον σιωνισμό «σημαντικό» (2019), αντανακλώντας μια μακρά συζήτηση σχετικά με την εβραϊκή κληρονομιά στη χριστιανοσύνη.

• Οικονομικές και Αμυντικές Συνδέσεις: Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ο 10ος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ. Συνεργασίες στον τομέα της άμυνας περιλαμβάνουν κοινές ασκήσεις και συνεργασία στον κυβερνοπόλεμο.

Κριτική Προοπτική: Ιδεολογία vs. Πραγματικότητα
Ενώ οι δεσμοί είναι βαθείς, οι ισχυρισμοί περί «αδελφοσύνης» απλουστεύουν τη σχέση:

• Οι αμφισβητήσεις σχετικά με τις Χαμένες Φυλές παραμένουν περιθωριακές ιστορικά.

• Η βρετανική υποστήριξη στην ίδρυση του Ισραήλ αντιμετωπίστηκε με εσωτερική αντίσταση, συμπεριλαμβανομένων των αραβικών διαμαρτυριών κατά τη διάρκεια της εντολής.

• Η σύγχρονη πολιτική του Ηνωμένου Βασιλείου εναλλάσσεται μεταξύ της υποστήριξης προς το Ισραήλ και της προώθησης της ειρήνης με τους Παλαιστίνιους, υπογραμμίζοντας την πολυπλοκότητα πέρα από την ιδεολογική αλληλεγγύη.

Συμπέρασμα: Μια Ειδική Σχέση Με Εμβάθυνση
Η ισραηλινο-βρετανική συνεργασία ξεχωρίζει για την ιδεολογική της βάση – ένα φαινόμενο σχεδόν μοναδικό μεταξύ των δυτικών δημοκρατιών. Από τις θεολογικές θεωρίες του 17ου αιώνα μέχρι τις συνεχιζόμενες συνεργασίες στον τομέα της άμυνας, η σχέση εξελίσσεται διατηρώντας έναν ισχυρό ακρογωνιαίο λίθο: μια στρατηγική σύμπραξη που συνδυάζει ιστορικό συμβολισμό με σύγχρονες γεωπολιτικές ανάγκες. Καθώς η Μέση Ανατολή εξελίσσεται, αυτή η «αδελφοσύνη» παραμένει ένας καθρέφτης τόσο των διαρκών αξιών όσο και των μεταβαλλόμενων πραγματικών αναγκών.

Πηγές:

• Ιστορικά αρχεία της Βρετανικής Εθνικής Βιβλιοθήκης (Διακήρυξη Balfour, Συμφωνία Sykes-Picot)

• Έγγραφα της Cambridge University Press σχετικά με τη βρετανική εντολή στην Παλαιστίνη

• Επίσημες ανακοινώσεις της βρετανικής κυβέρνησης (εμπορικές στατιστικές, θέσεις σχετικά με το Ισραήλ-Παλαιστίνη)

• Αναφορές του Reuters/BBC σχετικά με τις συνεργασίες στον τομέα της άμυνας (2023)

• Δήλωση της Εκκλησίας της Αγγλίας σχετικά με τον σιωνισμό (2019)

---