Οι «Διευρυμἐνοι BRICS»: Μια νέα παγκόσμια σκακιέρα

Illustration: Liu Rui/ GT

Του Evandro Menezes de Carvalho

Δημοσιεύτηκε: 10 Μαρτίου 2025, 19:53

Οι πρώτοι μήνες της κυβέρνησης Τραμπ ταρακούνησαν τη σκακιέρα του διεθνούς συστήματος. Ορισμένα πιόνια αυτής της σκακιέρας, που είχαν συνηθίσει να παίζουν σε συγκεκριμένες θέσεις, είτε απορρίπτονται είτε αναγκάζονται να αναλάβουν νέους ρόλους. Χρησιμοποιώντας το σκάκι ως μεταφορά, εκείνοι που κάποτε θεωρούνταν «βασίλισσες» τώρα αντιμετωπίζονται ως «πιόνια», ενώ εκείνοι που φαίνονταν σαν «πύργοι» αρχίζουν να εκλαμβάνονται ως «βασιλιάδες». Η αντιπαράθεση γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη όταν εκείνοι που πιστεύουν ότι τους ανήκει η σκακιέρα αλλάζουν συχνά τους κανόνες που οι υπόλοιποι είχαν συνηθίσει.

Για μεγάλο διάστημα, πιστευόταν ότι χώρες με παρόμοια καθεστώτα και κοινές πολιτικές αντιλήψεις ήταν φυσικά προδιατεθειμένες για αλληλεγγύη, οδηγώντας σε συμφιλίωση συμφερόντων όταν προέκυπταν συγκρούσεις μεταξύ τους. Από την άλλη πλευρά, σε ετερογενή κρατικά συστήματα, οι συνέπειες θα ήταν αντίθετες, καθώς οι χώρες θα υπερασπίζονταν αξίες θεωρούμενες ως αντιφατικές. Σε τέτοια ετερογενή συστήματα, η σύγκρουση θα ήταν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Ωστόσο, οι BRICS αμφισβητούν αυτήν την αντίληψη για τον κόσμο.

Πολλοί πίστευαν ότι η ετερογένεια των BRICS ήταν η αδυναμία τους. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, οι BRICS απέδειξαν ότι είναι δυνατόν να οικοδομηθεί μια καλοπροαίρετη πλατφόρμα διαλόγου μεταξύ διαφορετικών χωρών, οδηγώντας σε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που μπορούν να ωφελήσουν όλους τους πληθυσμούς που εμπλέκονται. Το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αυτής της ικανότητας για εποικοδομητική συναίνεση — και όχι απλώς ρητορική — είναι η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα (New Development Bank).

Οι πρόσφατες διευρύνσεις των BRICS αποδεικνύουν τη ζωντάνια και την αξιοπιστία τους στη σκακιέρα των διεθνών σχέσεων. Στις 1 Ιανουαρίου 2024, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εντάχθηκαν στους BRICS. Τον Ιανουάριο του 2025, η Βραζιλία ανακοίνωσε την επίσημη ένταξη της Ινδονησίας ως πλήρους μέλους. Οι «Μεγάλοι BRICS» επιβεβαιώνει την επιτυχία αυτής της ετερογενούς πλατφόρμας χωρών που ενώνονται γύρω από κοινούς στόχους, ιδιαίτερα τη μεταρρύθμιση των θεσμών παγκόσμιας διακυβέρνησης και την εμβάθυνση της συνεργασίας Νότου–Νότου.

Οι «Διευρυμἐνοι BRICS» αντιπροσωπεύει το 46% του παγκόσμιου πληθυσμού και διαθέτει παγκόσμιο ΑΕΠ (σε όρους αγοραστικής δύναμης – PPP) κοντά στο 40%, υπερβαίνοντας εκείνο των χωρών του G7, που βρίσκεται περίπου στο 30%. Τον Ιανουάριο του 2025, η Λευκορωσία, η Βολιβία, το Καζακστάν, η Κούβα, η Μαλαισία, η Ταϊλάνδη, η Ουγκάντα, το Ουζμπεκιστάν και η Νιγηρία προσχώρησαν ως «χώρες-εταίροι». Αυτή η νέα μορφή συμμετοχής θεσπίστηκε κατά τη Σύνοδο της Καζάν τον Οκτώβριο του 2024. Οι εννέα αυτές χώρες μπορούν να προσυπογράφουν τη Διακήρυξη Κορυφής των BRICS, τη Διακήρυξη των Υπουργών Εξωτερικών και άλλα επίσημα έγγραφα. Η νομιμοποίηση των «Διευρυμἐνων BRICS» ενισχύεται περαιτέρω από το ενδιαφέρον περισσοτέρων από 30 χωρών να ενταχθούν στην ομάδα.

Οι «Μεγάλοι BRICS» αποδεικνύει την ισχυρή του απήχηση στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το σημαντικότερο πλεονέκτημά του έγκειται στον σεβασμό της αρχής της κυρίαρχης ισότητας και στην υπεράσπιση ενός πιο δημοκρατικού διεθνούς συστήματος. Η έμφαση δεν είναι στην επιβολή κανόνων ή αξιών, αλλά στην προώθηση μιας πιο περιεκτικής διεθνούς τάξης, μέσω του σεβασμού και της αποδοχής των διαφορών κάθε χώρας, περιλαμβανομένων των πολιτισμικών. Οι «Διευρυμἐνοι BRICS» αποτελεί την υλοποίηση του ονείρου για ένα δικαιότερο, πιο ειρηνικό διεθνές σύστημα. Πρέπει να συνεχίσουμε να τρέφουμε αυτό το όνειρο, ακόμη κι αν αναγνωρίζουμε τις δυσκολίες του πραγματικού κόσμου. Ο υπουργός Εξωτερικών της Βραζιλίας, Μάουρο Βιέιρα, δήλωσε: «Οι BRICS αντιπροσωπεύουν μια νέα αντίληψη της παγκόσμιας διακυβέρνησης — μία που δίνει προτεραιότητα στην ένταξη, την ισότητα και τη συνεργασία έναντι της ηγεμονίας, της αδικίας, της ανισότητας και του μονομερισμού».

Το θέμα της επόμενης συνόδου, που θα φιλοξενηθεί στη Βραζιλία, εστιάζει στην ενίσχυση της συνεργασίας του Παγκόσμιου Νότου για μια πιο περιεκτική και βιώσιμη διακυβέρνηση. Η ατζέντα που προτείνεται από την προεδρία της Βραζιλίας περιλαμβάνει τη διευκόλυνση του εμπορίου και των επενδύσεων μεταξύ των χωρών BRICS, περιλαμβάνοντας μεθόδους πληρωμής και συζητήσεις για τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης και της κλιματικής αλλαγής στην αγορά εργασίας. Η παγκόσμια υγειονομική συνεργασία και η θεσμική ανάπτυξη των BRICS βρίσκονται επίσης στην ημερήσια διάταξη και αξίζουν την προσοχή μας. Επειδή οι BRICS είναι πιο αντιπροσωπευτικοί της ανθρωπότητας συνολικά και καθοδηγούνται από το πνεύμα της συνεργασίας που ενώνει τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου, τα αποτελέσματα της 17ης Συνόδου Κορυφής των BRICS θα μπορούσαν να έχουν θετικότερες επιπτώσεις στην ανθρωπότητα από όσες έχει προσφέρει το G20.

Ο συγγραφέας είναι καθηγητής διεθνούς δικαίου στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο Φλουμινένσε στο Ρίο ντε Τζανέιρο και καθηγητής στην Έδρα Wutong στο Πανεπιστήμιο Γλώσσας και Πολιτισμού του Πεκίνου.
📧 opinion@globaltimes.com.cn

---