«Τυραννία Μεταμφιεσμένη» ή Υπεράσπιση της Δημοκρατίας; Ο Χαρακτηρισμός της AfD ως «Εξτρεμιστική» και η Ευρωπαϊκή Κρίση Εμπιστοσύνης

του Νικου Πανόπουλου

Η πρόσφατη απόφαση της γερμανικής Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος (BfV) να χαρακτηρίσει το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) ως «εξτρεμιστική οντότητα» δεν πυροδότησε απλώς εσωτερική πολιτική σύγκρουση. Ανέδειξε με εκκωφαντικό τρόπο το βαθύτερο ρήγμα μεταξύ του ευρωπαϊκού πολιτικού κατεστημένου και μιας όλο και πιο θυμωμένης βάσης ψηφοφόρων.

✦ Το παράδοξο της δημοκρατικής «αυτοάμυνας»

Το επιχείρημα υπέρ του χαρακτηρισμού της AfD είναι σαφές: το κράτος δικαίου έχει δικαίωμα να προστατεύεται από οργανώσεις που επιδιώκουν την ανατροπή του. Όμως όταν ένα κόμμα που αγγίζει το 26% στις δημοσκοπήσεις και αναδεικνύεται σε δεύτερη πολιτική δύναμη αντιμετωπίζεται ως απειλή, τότε εγείρονται σοβαρά ερωτήματα: Ποιος καθορίζει τα όρια του επιτρεπτού; Και ποιος είναι τελικά «εξτρεμιστής»;

✦ Πολιτικοί και δημοσιογράφοι προειδοποιούν

Από τον Έλον Μασκ έως τον Γκλεν Γκρίνγουολντ, και από τον Μάρκο Ρούμπιο μέχρι τον Ματέο Σαλβίνι, αλλά και της Σάρα Βάγκενκνεχτ, ηγέτιδα του κόμματος BSW οι αντιδράσεις είναι ηχηρές:
Ότι η κίνηση αυτή παραπέμπει σε καθεστωτικό αυταρχισμό
Ότι αποτελεί το πρώτο βήμα για τη θεσμική φίμωση της αντιπολίτευσης
Και ότι πλήττει την αξιοπιστία της φιλελεύθερης δημοκρατίας στην καρδιά της Ευρώπης

✦ Αμφίρροπο πολιτικό κόστος

Οι αντίπαλοι της AfD βλέπουν τον χαρακτηρισμό ως «προειδοποίηση» και πιθανή θεσμική αποτροπή. Ωστόσο, το εγχείρημα κινδυνεύει να λειτουργήσει αντίστροφα: να ενισχύσει το αφήγημα της AfD περί «διωκόμενης αντισυστημικής φωνής» και να ανεβάσει τη δημοτικότητά της περαιτέρω.

Η Αριστερά που δεν μιλά

Η κλασική φιλελεύθερη ή ριζοσπαστική Αριστερά, που άλλοτε υπερασπιζόταν τις ελευθερίες λόγου, πολιτικής συμμετοχής και την αντισυστημική έκφραση, σήμερα τηρεί σιγή ασυρμάτου ή και επικροτεί έμμεσα την αποδόμηση των πολιτικών της αντιπάλων.

Αντί να θέσει ζητήματα αρχής —όπως το αν μπορεί μια κρατική υπηρεσία να κρίνει ποια πολιτική δύναμη είναι «νόμιμη» να υπάρχει— αρκετοί πολιτικοί της Αριστεράς επιλέγουν τη συμμαχία με το «δημοκρατικό τόξο», υιοθετώντας ουσιαστικά λογικές "δημοκρατικής καραντίνας". Δηλαδή, να αντιμετωπίζεται η λαϊκή υποστήριξη ενός κόμματος όχι ως πολιτική ένδειξη, αλλά ως παθολογία που απαιτεί καταστολή.

Η κεντροδεξιά και ο πολιτικός καθωσπρεπισμός

Η Χριστιανοδημοκρατία (CDU) και άλλες ευρωπαϊκές παρατάξεις της παραδοσιακής Δεξιάς αντιμετωπίζουν με αμηχανία το φαινόμενο AfD: δεν μπορούν να το αγνοήσουν, δεν μπορούν να το ενσωματώσουν, και δεν τολμούν να το αντιμετωπίσουν σε πολιτικό επίπεδο. Επιλέγουν λοιπόν θεσμικές λύσεις αποκλεισμού —με τη βοήθεια του κράτους— αντί για ιδεολογική αντιπαράθεση.

Το κόστος της σιωπής

Η Αριστερά, όταν σιωπά ή επικροτεί την ποινικοποίηση της πολιτικής διαφωνίας, χάνει το ηθικό της πλεονέκτημα. Η Κεντροδεξιά, όταν δεν έχει το θάρρος να υπερασπιστεί τον πολιτικό διάλογο, γίνεται συνένοχος μιας πολιτικής λογοκρισίας με μακροπρόθεσμες συνέπειες.

Το ζήτημα δεν είναι η συμφωνία ή διαφωνία με τις θέσεις της AfD, αλλά το αν οι δημοκρατίες της Δύσης αντέχουν να ακούν και να ηττώνται πολιτικά, χωρίς να καταφεύγουν σε υπηρεσίες ασφαλείας.

✦ Τελική σκέψη

Αν η Ευρώπη υποστηρίζει ότι είναι το προπύργιο της δημοκρατίας, ο αποκλεισμός πολιτικών αντιπάλων μέσω υπηρεσιών ασφαλείας δεν είναι η λύση – είναι η άρνηση της ίδιας της δημοκρατικής διαδικασίας. Οι μάχες των ιδεών πρέπει να δίνονται στην κάλπη, όχι στα γραφεία των μυστικών υπηρεσιών.

Αν η Ευρώπη θέλει να λέγεται ελεύθερη, πρέπει πρώτα να αντέχει την ελεύθερη σκέψη — ακόμα κι όταν είναι δυσάρεστη.

---