Η Καταγωγή των Ασκενάζι Εβραίων: Ανάμεσα στη Βιβλική Παράδοση και τη Χαζαρική Θεωρία

Του Νίκου Πανόπουλου | 5η Αυγούστου 2025.

Η συζήτηση γύρω από την εθνοτική και γεωγραφική καταγωγή των σύγχρονων Εβραίων —ιδίως των Ασκενάζι, που αποτελούν την πλειοψηφία των σημερινών Ισραηλινών και των Εβραίων της Δυτικής Διασποράς— έχει υπάρξει αντικείμενο ιστορικής, γενετικής και πολιτικής διαμάχης. Μία από τις πιο γνωστές αλλά και αμφιλεγόμενες θεωρίες είναι αυτή που παρουσιάζει τη Χαζαρική καταγωγή των Ασκενάζι, όπως αναπτύχθηκε στο βιβλίο του Άρθουρ Κέσλερ "Η 13η Φυλή" (The Thirteenth Tribe, 1976).

Τι υποστηρίζει η Χαζαρική Θεωρία;

Η θεωρία αυτή προτείνει ότι οι πρόγονοι πολλών Ασκενάζι Εβραίων δεν ήταν σημιτικοί πληθυσμοί της Εγγύς Ανατολής, αλλά Τούρκοι ή Τουρκο-μογγολικοί λαοί του Καυκάσου που ζούσαν στο βασίλειο των Χαζάρων, μιας ισχυρής φυλετικής συνομοσπονδίας στον Εύξεινο Πόντο μεταξύ του 7ου και 10ου αιώνα μ.Χ.

Σύμφωνα με πηγές, η ελίτ των Χαζάρων —ίσως και ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού— ασπάστηκε τον Ιουδαϊσμό για πολιτικούς λόγους, σε μία προσπάθεια ουδετερότητας μεταξύ Χριστιανικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και Μουσουλμανικού Χαλιφάτου της Βαγδάτης. Μετά την κατάρρευση του χαζαρικού κράτους από επιθέσεις των Ρως, αρκετοί Εβραίοι-Χάζαροι φέρεται να μετανάστευσαν προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, δημιουργώντας έτσι τη βάση για τους Ασκενάζι.

Το έργο του Άρθουρ Κέσλερ

Ο Κέσλερ, Εβραίος ουγγρικής καταγωγής και σημαντική φιλολογική φυσιογνωμία του 20ού αιώνα, δεν έγραψε το βιβλίο του με αντισημιτικό πνεύμα. Αντιθέτως, πίστευε ότι αν αποδεικνυόταν πως οι Ασκενάζι προέρχονται από Χάζαρους και όχι από την Παλαιστίνη, τότε το επιχείρημα των αντισημιτών περί «ξένων εντός των εθνών» θα κατέρρεε, καθώς θα φανέρωνε πως ο Ιουδαϊσμός είναι ένα πολυπολιτισμικό φαινόμενο.

Αντίλογοι και κριτική

Η χαζαρική θεωρία έχει δεχθεί σφοδρή κριτική από την πλειοψηφία της ιστορικής και γενετικής κοινότητας:

• Γενετικές μελέτες του 21ου αιώνα (π.χ. Behar et al., Ostrer, Hammer) καταδεικνύουν ότι οι Ασκενάζι Εβραίοι έχουν σημαντικό ποσοστό κοινής μεσογειακής-σημιτικής προέλευσης με Σεφαραδίτες και Μιζραχί.

• Οι ιστορικές πηγές που τεκμηριώνουν τον εξιουδαϊσμό των Χαζάρων είναι περιορισμένες και συχνά αντικρουόμενες. Επίσης, η έκταση της θρησκευτικής μεταστροφής σε ευρεία πληθυσμιακή κλίμακα είναι αβέβαιη.

Συμπεράσματα

Η καταγωγή των Ασκενάζι Εβραίων πιθανώς δεν είναι μονοσήμαντη. Οι περισσότεροι ερευνητές τείνουν να αποδέχονται ένα σύνθετο υπόβαθρο, όπου σημιτικά, ευρωπαϊκά και χαζαρικά στοιχεία συνυπάρχουν. Η σημασία της πίστης και του πολιτισμού υπερβαίνει την εθνογενετική καταγωγή. Η θεωρία των Χαζάρων παραμένει ιστορικά ενδιαφέρουσα.

---