Η διπλωματία της γνώσης είναι απαραίτητη για την εμβάθυνση των σχέσεων Κίνας–Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής.

By Evandro Menezes de Carvalho¹

Η Τέταρτη Υπουργική Συνάντηση του Φόρουμ Κίνας–CELAC, που πραγματοποιήθηκε νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ενίσχυσε τους εμπορικούς και διπλωματικούς δεσμούς μεταξύ της Κίνας και των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Παράλληλα, ανέδειξε τη σημασία που αποδίδει η κινεζική κυβέρνηση στην προώθηση της γνώσης για την Κίνα στην περιοχή της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Η απαλλαγή από την υποχρέωση θεώρησης (βίζας) για πέντε χώρες της περιοχής (Αργεντινή, Βραζιλία, Χιλή, Περού και Ουρουγουάη), η οποία τίθεται σε ισχύ την 1η Ιουνίου, αποτελεί επίσης σαφές σημάδι ενθάρρυνσης για την ανάπτυξη ανταλλαγών μεταξύ των λαών.

Από την πλευρά της Λατινικής Αμερικής, αν η περιοχή επιθυμεί να διαδραματίσει πιο ενεργό και δημιουργικό ρόλο στις σχέσεις της με την Κίνα, είναι απαραίτητο να αποκτήσει βαθύτερη κατανόηση της κινεζικής κοινωνίας. Αυτή η κατανόηση υπερβαίνει κατά πολύ τους οικονομικούς δείκτες ή την ανάλυση εμπορικών συμφωνιών. Απαιτεί, πάνω απ’ όλα, μια δομημένη αντίληψη της πολιτικής και θεσμικής λογικής που καθοδηγεί το κινεζικό σύστημα, καθώς και των εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών της κινεζικής κυβέρνησης και των ιστορικών και πολιτιστικών αξιών που διαμορφώνουν την κοινωνική οργάνωση της Κίνας.

Στη Δύση, η διακυβέρνηση της Κίνας συχνά περιορίζεται σε δυαδικά στερεότυπα: αυταρχισμός έναντι δημοκρατίας, κρατικός έλεγχος έναντι ελευθερίας της αγοράς, κομμουνισμός έναντι καπιταλισμού. Αυτή η ρηχή θεώρηση, που επιμένει να εντάσσει έναν εξαιρετικά περίπλοκο και αρχαίο πολιτισμό σε άκαμπτα εννοιολογικά πλαίσια, φτωχαίνει τον διάλογο και υπονομεύει την ποιότητα της συζήτησης. Η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική πρέπει να απορρίψουν αυτή την υπ oversimplification.

Για λόγους ριζωμένους στην κινεζική ιστορία και στην πολιτική κουλτούρα που έχει διαμορφωθεί επί αιώνες, η διακυβέρνηση της Κίνας έχει τη δική της λογική, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μακροπρόθεσμο σχεδιασμό με σαφείς στόχους και μετρήσεις, κομματική αξιοκρατία που συνδυάζει το ταλέντο και την αρετή στην επιλογή και προαγωγή αξιωματούχων, συντονισμένη θεσμική κινητοποίηση με κάθετους και οριζόντιους μηχανισμούς εποπτείας, καθώς και, ολοένα και περισσότερο, ευρύτερη συμμετοχή του κοινού στην αξιολόγηση και τον καθορισμό κυβερνητικών πρωτοβουλιών. Καμία από αυτές τις μεταβλητές δεν γίνεται πλήρως κατανοητή μέσω των παραδοσιακών εργαλείων πολιτικής ανάλυσης της Δύσης.

Μια κοινή δυσκολία σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής είναι η κατανόηση του ρυθμού και της δυναμικής της κινεζικής κοινωνίας, που άλλοτε επιταχύνεται και άλλοτε παγώνει. Η Κίνα έχει κάνει το δικό της μέρος. Υπάρχει μια σειρά δομημένων δράσεων στην εξωτερική της πολιτική, που καθοδηγούνται από την αρχή της διπλωματίας της γνώσης, με ρίζες σε βαθιά μελέτη του εκάστοτε εταίρου πριν από τις διαπραγματεύσεις και τη συνεργασία. Η δημιουργία κέντρων λατινοαμερικανικών σπουδών στην Κίνα και η συνεργασία με λατινοαμερικανικά πανεπιστήμια έχουν καταστήσει δυνατή την ανάπτυξη υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκής διπλωματίας, με στόχο την καλλιέργεια εταιρικών σχέσεων που ωφελούν όλους τους εμπλεκόμενους.

Αυτό που καθιστά σαφές το Φόρουμ Κίνας–CELAC είναι ότι υπάρχει σημαντικό δυναμικό για συνεργασία Νότου-Νότου, αλλά απαιτείται μεγαλύτερη συμμετρία στην πληροφόρηση. Ενώ οι Κινέζοι επενδύουν στη μελέτη της Λατινικής Αμερικής, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής δεν έχουν αφιερώσει αρκετή θεσμική προσπάθεια για την κατανόηση της σύγχρονης Κίνας. Χωρίς ισχυρά προγράμματα κατάρτισης, επενδύσεις στη σινολογία και περιφερειακό συντονισμό για ακαδημαϊκές και θεσμικές ανταλλαγές, η περιοχή κινδυνεύει να είναι ένας παθητικός συνομιλητής.

Αυτή η διπλωματική προσπάθεια για δημιουργία προγραμμάτων λατινοαμερικανικών και κινεζικών σπουδών πρέπει να υλοποιηθεί από πανεπιστήμια και think tanks, ώστε να οικοδομηθούν τεχνικές και επιστημονικές γέφυρες διαλόγου. Απαιτείται, πάνω απ’ όλα, μια επανεκπαίδευση της αντίληψης: να σταματήσουμε να βλέπουμε την Κίνα μέσα από τα φίλτρα της Ουάσιγκτον και να αρχίσουμε να την βλέπουμε όπως πραγματικά είναι. Ο αποτελεσματικός διάλογος δεν βασίζεται μόνο σε ιδεολογικές συγγένειες ή εμπορικά συμφέροντα. Απαιτεί γνώση, θεσμική ενσυναίσθηση και πολιτιστική ευαισθησία.

Η γνώση της Κίνας αποτελεί προϋπόθεση για μια ώριμη και στρατηγική σχέση με αυτήν. Η Τέταρτη Υπουργική Συνάντηση του Φόρουμ Κίνας–CELAC ήταν υπενθύμιση ότι ο 21ος αιώνας θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα των σχέσεων Ασίας–Λατινικής Αμερικής. Αυτή η «διπλωματία της γνώσης» θα επιτρέψει στους λαούς της Κίνας και της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής να οικοδομήσουν πιο αποτελεσματικά μια κοινότητα με κοινό μέλλον, αποφεύγοντας διπλωματικά λάθη και προσαρμόζοντας τις προσεγγίσεις τους στις ιδιαιτερότητες κάθε λαού.

1. Ο συγγραφέας είναι καθηγητής διεθνούς δικαίου στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο Fluminense της Βραζιλίας. opinion@globaltimes.com.cn

---