Η Γεωπολιτική Σκακιέρα του Λιβάνου: Το Αδιέξοδο της Εκεχειρίας και το Σκιάχτρο της Τριχοτόμησης
Αναλυτική Προσέγγιση στις Τρέχουσες Δυναμικές και τα Μη Επιβεβαιωμένα Σενάρια Διαμελισμού
Geopolitics News
Ο Λίβανος βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή της σύγχρονης ιστορίας του. Ένα χρόνο μετά την εφαρμογή της εκεχειρίας του Νοεμβρίου 2024 μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ, η οποία τερμάτισε 14 μήνες συνεχόμενων συγκρούσεων1 , η χώρα παραμένει σε κατάσταση πολυδιάστατης κρίσης. Ενώ η συμφωνία προέβλεπε σταδιακή απόσυρση ισραηλινών στρατευμάτων από τον νότιο Λίβανο εντός 60 ημερών και την ανάληψη ελέγχου από τον λιβανέζικο στρατό βόρεια του ποταμού Λιτάνι , η εφαρμογή της παραμένει ελλιπής. Σε αυτό το εύθραυστο πλαίσιο, αναδύονται αναφορές για σχέδια τριχοτόμησης της χώρας υπό την αιγίδα ΗΠΑ-Ισραήλ. Αλλά πόσο ρεαλιστικά είναι αυτά τα σενάρια;
Ιστορικό Πλαίσιο: Από το Σχέδιο Yinon στη Σύγχρονη Κρίση
Η ιδέα της "βαλκανοποίησης" του Λιβάνου δεν είναι νέα. Ριζώνεται στο λεγόμενο Σχέδιο Yinon, ένα ισραηλινό γεωστρατηγικό κείμενο που προωθεί τη διάσπαση αραβικών κρατών σε εθνοτικά και θρησκευτικά ομοσπονδιακά κρατίδια. Όπως επισημαίνεται σε ανάλυση του 2012:
"Η διαδικασία αυτή σκοπεύει να δημιουργήσει σχισματικό μίσος, εθνοτικούς διαχωρισμούς, ρατσισμό και θρησκευτικούς πολέμους [...] Το Ισραήλ έχει συμφέρον να δει τη Συρία κατακερματισμένη και σε μια κατάσταση συνεχούς εμφυλίου πολέμου"2 .
Στον Λίβανο, αυτό το σενάριο ενισχύεται από τρεις παραγόντες:
Η ανασυγκρότηση της Χεζμπολάχ μετά τις συγκρούσεις του 2023-2024, οι οποίες αν και την αποδυνάμωσαν στρατιωτικά, δεν την κατέλυσαν.
Η οικονομική κατάρρευση της χώρας, με τον πληθωρισμό να φτάνει το 350% το 2024 και 80% του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας.
Η επιστροφή της Συρίας ως γεωπολιτικού παράγοντα, με αξιώσεις σε λιβανικά εδάφη, ιδιαίτερα στην κοιλάδα Μπεκάα .
Το Σενάριο Τριχοτόμησης: Ανάλυση Τριών Ζωνών
🔴 1. Βόρεια Λιβανική Ζώνη → Συρία (Στρατηγική Επανένωση)
Εδαφική Βάση: Τρίπολη και κοιλάδα Μπεκάα, περιοχές με ιστορικούς δεσμούς με τη Συρία.
Στρατηγικοί Στόχοι:
Έλεγχος υδάτινων πόρων (ποτάμι Ορόντης) και γεωργικής γης.
Διεύρυνση συριακής επιρροής προς τη Μεσόγειο.
Μέσα Πίεσης: Η Δαμασκός αξιοποιεί την οικονομική κρίση του Λιβάνου, προσφέροντας "προστασία" σε αντάλλαγμα για εδαφικές παραχωρήσεις 5.
⚪ 2. Χριστιανικό Κράτος (Δυτική Προτεκτοράτα)
Γεωγραφία: Βουνά και παράκτια περιοχές από Βηρυτό έως Τρίπολη.
Ιστορικό Πρότυπο: Αναβίωση του μοντέλου των παραστρατιωτικών ζωνών της δεκαετίας του '80 (e.g., Λίβανος Δυνάμεις).
Διεθνής Στήριξη: Δυτικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Γαλλία) ενισχύουν τοπικές πολιτοφυλακές για "σταθερότητα" 3.
⚫ 3. Μουσουλμανικό Κράτος (Νότια Περιοχή - Απομόνωση Χεζμπολάχ)
Στόχος: Αποκοπή της Χεζμπολάχ από εδαφική βάση και εξωτερική χρηματοδότηση (Ιράν).
Μέσα:
Οικονομικός εκβιασμός (αμερικανικές κυρώσεις).
Στρατιωτικές επιχειρήσεις εντός Λιβάνου υπό την "δικαιολογία" της εφαρμογής του Ψηφίσματος 1701 5.
Κρίσιμοι Παράγοντες Πίεσης
Οικονομικός Εκβιασμός
Οι ΗΠΑ έχουν θέσει πεντάμηνη προθεσμία στη λιβανική κυβέρνηση για:
Πλήρη αφοπλισμό της Χεζμπολάχ.
Αναγνώριση των Αγροτεμαχίων Σεμπάα ως συριακών .
Η μη τήρηση θα οδηγήσει σε ολοκληρωτική οικονομική κατάρρευση, με πιθανή κατάρρευση της λιβανικής λίρας.
Στρατιωτική Αδυναμία
Ο λιβανικός στρατός δεν διαθέτει ούτε οικονομικούς ούτε λογιστικούς πόρους για να εφαρμόσει το μέρος του στην εκεχειρία. Αυτό δημιουργεί κενό εξουσίας που γεμίζουν εθνοθρησκευτικές ομάδες 5.
Συριακές Αξιώσεις
Η Δαμασκός απαιτεί:
Επιστροφή 1/3 των Υψωμάτων του Γκολάν (υπό ισραηλινό έλεγχο από το 1967).
Λιβανικά εδάφη (Μπεκάα, Τρίπολη) ως αντάλλαγμα για ειρηνευτική συμφωνία με Ισραήλ .
Πιθανές Συνέπειες και Γεωπολιτικά Σενάρια
Σενάριο 1: Εφαρμογή Διαίρεσης
Αποτέλεσμα: Εξάρθρωση Χεζμπολάχ, αλλά εκτόξευση νέων εμφυλίων συγκρούσεων.
Κίνδυνοι:
Μαζικές μετακινήσεις πληθυσμού (1 εκατ. ήδη εκτοπισμένοι στο νότιο Λίβανο) .
Επέκταση βίας σε Ιράκ και Τουρκία .
Σενάριο 2: Αποτυχία και "Λιβανοποίηση"
Ορισμός: Χρόνια πολιτικό αδιέξοδο με μη επίσημη διάσπαση (όπως Λίβανος 1975-1990).
Συνέπειες:
Μόνιμη παρουσία UNIFIL και ξένων στρατευμάτων.
Οικονομική εξάρτηση από ξένα κεφάλαια.
Σενάριο 3: Διεθνής Μεσολάβηση
Μέτρα:
Ενίσχυση του Ψηφίσματος 1701 με τριμερή επιτροπή (Λίβανος, Ισραήλ, UNIFIL).
Χρηματοδότηση ανασυγκρότησης ($15 δις ζητεί ο Λίβανος).
Προϋπόθεση: Πλήρης απόσυρση ισραηλινών δυνάμεων από νότιο Λίβανο 5.
Ανάμεσα στο Σκιάχτρο και την Πραγματικότητα
Ενώ το σενάριο της τριχοτόμησης δεν επιβεβαιώνεται από επίσημες πηγές, τα στοιχεία δείχνουν ότι:
🇮🇱 Το Ισραήλ δεν έχει κλείσει το βόρειο μέτωπο και παρακολουθεί την εξέλιξη της εκεχειρίας .
🇺🇸 Οι ΗΠΑ ενισχύουν στρατιωτικά την περιοχή (USS Dwight Eisenhower, πυραυλικά συστήματα) .
Η Χεζμπολάχ δεν έχει ηττηθεί αλλά έχει αποδυναμωθεί, ανοίγοντας χώρους για εναλλακτικές δυνάμεις.
Όπως επισημαίνει ο λιβανέζος πολιτικός Michel Aoun:
"Η εθνοκάθαρση άρχισε στο Ισραήλ κι όχι στις αραβικές χώρες"4 ,
Υπενθυμίζοντας τον κίνδυνο εθνοθρησκευτικών καθαρών. Η μόνη βιώσιμη λύση είναι διεθνής μεσολάβηση που θα σεβαστεί την εδαφική ακεραιότητα του Λιβάνου, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και το Ψήφισμα 1701. Χωρίς αυτή, ο Λίβανος κινδυνεύει να γίνει το επόμενο θύμα της μη ελεγχόμενης γεωπολιτικής αναδιάρθρωσης της Μέσης Ανατολής.