Όταν η «Πολιτική Ορθότητα» Στραγγαλίζει την Ισηγορία: Η Περίπτωση της Microsoft και ο Φόβος του Διαφωνούντος Λόγου

Σε έναν κόσμο που αυτοπροσδιορίζεται ως φάρος δημοκρατίας και ελευθερίας του λόγου, η πρόσφατη αποκάλυψη σχετικά με τη Microsoft φανερώνει μια ανησυχητική διάσταση της δυτικής κουλτούρας: την ολοένα και συχνότερη φίμωση φωνών που δεν ευθυγραμμίζονται με την κυρίαρχη αφήγηση. Η είδηση ότι υπάλληλοι της Microsoft βλέπουν τα μηνύματά τους να «παγώνουν» όταν πληκτρολογούν λέξεις όπως «Παλαιστίνη», «Γάζα» ή «Γενοκτονία», ενώ ο όρος «Ισραήλ» περνά ανεμπόδιστα, αποτελεί μια κραυγαλέα περίπτωση λογοκρισίας, καλυμμένης κάτω από το πρόσχημα της «καταπολέμησης πολιτικού spam».

Η απάντηση της εταιρείας, που κάνει λόγο για «πολιτικό spam», είναι στην καλύτερη περίπτωση ανειλικρινής και στη χειρότερη, προσβλητική για την νοημοσύνη. Πώς είναι δυνατόν η αναφορά σε γεωγραφικές περιοχές ή σε ένα ιστορικό/κοινωνικό φαινόμενο να χαρακτηρίζεται ως spam; Οι υπάλληλοι της Microsoft, μάλιστα, το ονομάζουν ευθέως αυτό που είναι: λογοκρισία. Και αυτό το περιστατικό δεν έρχεται εν κενώ. Συμπίπτει με διαμαρτυρίες προσωπικού, κατηγορίες για στήριξη του Ισραήλ και μαζικές απολύσεις, δημιουργώντας ένα κλίμα φόβου και αυταρχισμού εντός της εταιρείας.

Το ζήτημα, ωστόσο, ξεπερνά τα στενά όρια μιας εταιρείας τεχνολογίας. Είναι ένα σύμπτωμα μιας ευρύτερης παθογένειας που διαπερνά τη δυτική κοινωνία: την έλλειψη ισηγορίας. Η ισηγορία, η ισότητα δηλαδή στο δικαίωμα να μιλάει κανείς ελεύθερα, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο κάθε πραγματικής δημοκρατίας. Όταν όμως ο «βαρύνων λόγος» πρέπει να είναι αρεστός στους κατόχους των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του κυρίαρχου μπλοκ εξουσίας, τότε η ισηγορία μετατρέπεται σε κενό γράμμα.

Βιώνουμε μια εποχή όπου η «πολιτική ορθότητα», από ένα εργαλείο ευαισθητοποίησης για κοινωνικές αδικίες, έχει εκφυλιστεί σε ένα μηχανισμό φίμωσης και αποκλεισμού. Φωνές που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις, που αμφισβητούν το status quo, που τολμούν να αναφερθούν σε «ευαίσθητα» θέματα με τρόπο που δεν συνάδει με την επίσημη γραμμή, στιγματίζονται, περιθωριοποιούνται και, ενίοτε, φιμώνονται. Η απειλή της «ακύρωσης» (cancel culture) πλανάται πάνω από κάθε διαφωνούντα, δημιουργώντας ένα κλίμα αυτολογοκρισίας.

Το πρόβλημα είναι βαθύτερο από την απλή «καταπολέμηση του spam» ή την «προστασία του εργασιακού περιβάλλοντος». Αφορά τον ίδιο τον πυρήνα της ελευθερίας της έκφρασης και της κριτικής σκέψης. Όταν οι εταιρείες, είτε από δική τους βούληση είτε υπό πίεση, αρχίζουν να ελέγχουν τη ροή της πληροφορίας και τις λέξεις που επιτρέπεται να χρησιμοποιούν οι εργαζόμενοι τους, τότε η γραμμή μεταξύ εταιρικής πολιτικής και κρατικής λογοκρισίας γίνεται όλο και πιο δυσδιάκριτη.

Στην Ελλάδα, η κατάσταση δεν είναι καθόλου καλύτερη. Αντιθέτως, η ατζέντα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης φαίνεται να καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό, αν όχι αποκλειστικά, από την κυβέρνηση. Η πλειονότητα των κυρίαρχων μέσων αναπαράγει πιστά το κυβερνητικό αφήγημα, συχνά παραλείποντας κρίσιμες πληροφορίες ή δίνοντας δυσανάλογη έμφαση σε θέματα που εξυπηρετούν πολιτικές σκοπιμότητες. Η κριτική φωνή είναι σπάνια, και οι διαφωνούντες αντιμετωπίζονται συχνά με σιωπή ή υποβάθμιση, με αποτέλεσμα οι πολίτες να στερούνται την ολοκληρωμένη και πολυδιάστατη ενημέρωση που είναι απαραίτητη για την υγιή λειτουργία της δημοκρατίας.

Το περιστατικό της Microsoft θα πρέπει να αποτελέσει ένα καμπανάκι κινδύνου. Αν επιτρέψουμε να παγιωθούν τέτοιες πρακτικές, τότε ο πλουραλισμός των ιδεών, η ελεύθερη διακίνηση της σκέψης και η δυνατότητα κριτικής ανάλυσης των γεγονότων θα εξαφανιστούν, αφήνοντας χώρο σε μια μονόφωνη αφήγηση που εξυπηρετεί αποκλειστικά τα συμφέροντα των ισχυρών.

Η δυτική κουλτούρα, για να παραμείνει πιστή στις αξίες της δημοκρατίας και της ελευθερίας, οφείλει να αναγνωρίσει αυτή την απειλή και να αντισταθεί σε κάθε μορφή φίμωσης. Η ισηγορία δεν είναι απλώς ένα δικαίωμα, είναι η αναπνοή της δημοκρατίας. Και όταν αυτή η αναπνοή κόβεται, έστω και με το πρόσχημα της «πολιτικής ορθότητας» ή της «καταπολέμησης του spam», τότε το μέλλον της ανοιχτής κοινωνίας τίθεται εν αμφιβάλω. Η εναλλακτική της «P4lestine» και του «G@za» για να επιβιώσει ένα μήνυμα είναι μια θλιβερή ένδειξη του πόσο μακριά έχουμε φτάσει.

Από τον Νίκο Πανόπουλο

---