Φυγόκεντρες Δυνάμεις: Εσωτερικές Διαιρέσεις

1. Πολιτικά Κόμματα και Κινήματα

Ευρωσκεπτικιστικά και λαϊκιστικά κινήματα έχουν ενισχυθεί σε όλη την ΕΕ, αμφισβητώντας τα θεμέλια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Κύρια παραδείγματα:

• Fidesz (Ουγγαρία): Το κόμμα του Βίκτορ Όρμπαν προωθεί την «ανελεύθερη δημοκρατία», συγκρουόμενο με την ΕΕ σε ζητήματα κράτους δικαίου και μετανάστευσης.

• Νόμος και Δικαιοσύνη – PiS (Πολωνία): Αντιστάθηκε στις μεταρρυθμίσεις της ΕΕ για τη δικαιοσύνη και τις ποσοστώσεις προσφύγων, προκαλώντας τη διαδικασία του Άρθρου 7.

• Εθνικός Συναγερμός (Γαλλία): Η Μαρίν Λεπέν προωθεί μια «ήπια Frexit» πολιτική, υπέρ της εθνικής κυριαρχίας.

• AfD (Γερμανία): Εκμεταλλεύεται την αντι-μεταναστευτική ρητορική και επικρίνει τις δημοσιονομικές πολιτικές της ΕΕ.

• Λέγκα & Αδελφοί της Ιταλίας (Ιταλία): Αντιτίθενται στη λιτότητα της ΕΕ και ζητούν μεγαλύτερο εθνικό έλεγχο σε σύνορα και προϋπολογισμούς.

2. Κύρια Ζητήματα που Τροφοδοτούν τον Διχασμό

• Κυριαρχία vs. Υπερεθνικότητα: Εντάσεις γύρω από την εποπτεία της ΕΕ σε προϋπολογισμούς, δικαιοσύνη και μεταναστευτική πολιτική.

• Οικονομικές Ανισότητες: Διχασμός Βορρά–Νότου για τις δημοσιονομικές μεταβιβάσεις, με «λιτές» χώρες (Αυστρία, Ολλανδία) να αντιδρούν στα ταμεία ανάκαμψης.

• Μετανάστευση: Οι ανατολικές χώρες απορρίπτουν ποσοστώσεις προσφύγων, ενώ οι νότιες απαιτούν κατανομή βάρους.

3. Δημοκρατική Οπισθοδρόμηση

Η υποχώρηση της ελευθερίας του Τύπου και της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης σε Πολωνία και Ουγγαρία έχει οδηγήσει σε πάγωμα ευρωπαϊκών κονδυλίων, εντείνοντας την αποξένωση από τις Βρυξέλλες.

Εθνικές Στρατηγικές και Ανταγωνισμοί εντός της ΕΕ

1. Γαλλία: Η Πρόωση της «Στρατηγικής Αυτονομίας»

• Στόχος: Η Γαλλία, υπό τον Μακρόν, επιδιώκει να μετατρέψει την ΕΕ σε ανεξάρτητη γεωπολιτική δύναμη, με ισχυρή άμυνα και βιομηχανική κυριαρχία.

• Στρατηγικές:

  • Υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Κοινοβουλευτικής Αρχής (EPF) για στρατιωτική αυτοτέλεια.

  • Πιέσεις για EU-China απομόνωση σε ζητήματα τεχνολογίας (π.χ. 5G) και εμπορίου.

  • Προώθηση πυρηνικής ενέργειας ως βασικού πυλώνα της κλιματικής μετάβασης.

2. Γερμανία: Οικονομικός Στύλος και Εξάρτηση από τις Εξαγωγές

• Στόχος: Διατήρηση της βιομηχανικής υπεροχής και της οικονομικής σταθερότητας.

• Στρατηγικές:

  • Στενή συμμαχία με την Κίνα (30% των γερμανικών εξαγωγών) παρά τις γεωπολιτικές εντάσεις.

  • Ενεργειακή μετάβαση (Energiewende) με έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές, αλλά ιστορική εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια.

  • Προσοχή στη συνοχή της ΕΕ, με υποστήριξη οικονομικών μεταφορών (π.χ. ταμείο ανάκαμψης COVID-19).

3. Ομάδα Βίσεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία): Αντι-Φιλελεύθερο Μπλοκ

• Στόχος: Προστασία εθνικής κυριαρχίας έναντι των Βρυξελλών και δημιουργία εναλλακτικών συμμαχιών.

• Στρατηγικές:

  • Αντίσταση στη μετανάστευση και την κοινωνική προοδευτικότητα (π.χ. LGBTQ+ δικαιώματα).

  • Συνεργασία με εξω-Ευρωπαϊκές δυνάμεις (Ουγγαρία-Κίνα, Πολωνία-ΗΠΑ).

  • Ενίσχυση εθνικών στρατών (Πολωνία: 4% του ΑΕΠ για άμυνα).

4. Νότια Ευρώπη (Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία): Απαιτήσεις για Οικονομική Αλληλεγγύη

• Στόχος: Εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων για ανάκαμψη και διαχείριση μεταναστευτικών ροών.

• Στρατηγικές:

  • Πιέσεις για κοινά ευρωπαϊκά χρέη και αναδιανομή πόρων (π.χ. NextGenerationEU).

  • Χρήση γεωστρατηγικής θέσης (π.χ. Ελλάδα ως «πύλη» για ενέργεια και μετανάστευση).

5. Βόρειες Χώρες (Σουηδία, Φινλανδία, Δανία): Εστίαση στη Βιωσιμότητα και την Ασφάλεια

• Στόχος: Προώθηση πράσινης πολιτικής και αντιμετώπιση της ρωσικής απειλής.

• Στρατηγικές:

  • Ενίσχυση του NATO (Φινλανδία και Σουηδία προσχώρησαν το 2023).

  • Προώθηση αυστηρών κλιματικών στόχων (π.χ. απαγόρευση κινητήρων εσωτερικής καύσης έως 2035).

6. Μπενελούξ και Αυστρία: Φειδωλές Πολιτικές και Εμπορικός Προστατευτισμός

• Στόχος: Περιορισμός της ευρωπαϊκής δαπάνης και προστασία εθνικών οικονομιών.

• Στρατηγικές:

  • Αντίθεση σε ομόλογα κοινού χρέους (ομάδα «φειδωλών χωρών»).

  • Εμπορικές συμφωνίες με υπερδυνάμεις (Ολλανδία-Κίνα σε ημιαγωγούς).

---

Συγκρούσεις και Συνέπειες για την ΕΕ

1. Βορράς vs. Νότος: Οικονομικές ανισότητες εμποδίζουν κοινές πολιτικές (π.χ. φορολογική εναρμόνιση).

2. Δύση vs. Ανατολή: Η Ουγγαρία και η Πολωνία προκαλούν κρίσεις στη δικαιοσύνη, κινδυνεύοντας με την «Ευρωπαϊκή αξία» του κράτους δικαίου.

3. Ατομικές Συμμαχίες: Χώρες όπως η Ουγγαρία ακολουθούν «πολυδιπολιτισμό» (συνεργασία με Κίνα, Ρωσία, Τουρκία), υπονομεύοντας την κοινή εξωτερική πολιτική.

---

Συνδυασμός με Εξωτερικές Δυνάμεις

• Γερμανία-Κίνα: Οικονομικές σχέσεις εμποδίζουν την ΕΕ από κοινή στάση για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

• Ουγγαρία-Ρωσία: Η εξάρτηση της Ουγγαρίας από τη ρωσική ενέργεια και πυρηνικές επενδύσεις (Rosatom) δημιουργούν τρωτά σημεία.

• Πολωνία-ΗΠΑ: Η στρατιωτική συνεργασία (αγορά F-35, στρατιωτικές βάσεις) ενισχύει το NATO αλλά αποξενώνει τη Γαλλία.

Μια ΕΕ Διχασμένη από τις Εθνικές Στρατηγικές

Οι εθνικές στρατηγικές των κρατών μελών αποτελούν ταυτόχρονα ευκαιρία και κίνδυνο για την ΕΕ. Ενώ η ποικιλομορφία μπορεί να ενισχύσει την καινοτομία, η έλλειψη συλλογικής όρασης οδηγεί σε αδυναμίες έναντι των ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας. Για να επιβιώσει, η ΕΕ πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ σεβασμού στην εθνική κυριαρχία και ενίσχυσης των θεσμών της

---

Εξωτερικές Επιρροές: ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα

1. Ηνωμένες Πολιτείες: Σύμμαχος ή Ανταγωνιστής;

• Στήριξη και ένταση: Αν και η κυβέρνηση Μπάιντεν αποκατέστησε τις διατλαντικές σχέσεις μετά τον Τραμπ, ο Νόμος Μείωσης Πληθωρισμού (2022) προκάλεσε ανησυχίες για πόλεμο επιδοτήσεων.

• Ασφάλεια: Ο πόλεμος στην Ουκρανία ενίσχυσε τη συνεργασία ΝΑΤΟ–ΕΕ, αλλά οι συζητήσεις για ευρωπαϊκή αμυντική αυτονομία αποκαλύπτουν ενδοσυμμαχικές εντάσεις.

2. Ρωσία: Απόπειρες Αποσταθεροποίησης

• Ενεργειακός μοχλός: Η εξάρτηση από το ρωσικό αέριο δίχασε την ΕΕ (βλ. Nord Stream 2). Η κρίση του 2022 οδήγησε σε επιταχυνόμενη διαφοροποίηση.

• Υβριδικός πόλεμος: Κυβερνοεπιθέσεις, παραπληροφόρηση και στήριξη λαϊκιστικών κομμάτων (π.χ. Λεπέν, AfD) επιδιώκουν να ενισχύσουν τις διαιρέσεις εντός της ΕΕ.

3. Κίνα: Οικονομική Διείσδυση

• Διαίρει και βασίλευε: Η Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI) και η πλατφόρμα 17+1 (πλέον 14+1) στοχεύουν σε ευάλωτες οικονομίες όπως Ουγγαρία και Ελλάδα (π.χ. Λιμάνι Πειραιά).

• Τεχνολογία & Εμπόριο: Η αντιπαράθεση γύρω από το 5G της Huawei ανέδειξε τη διάσταση μεταξύ χωρών που δίνουν έμφαση στην ασφάλεια (π.χ. Σουηδία) και εκείνων που προτάσσουν τις επενδύσεις (π.χ. Ουγγαρία).

---

Μελλοντικά Σενάρια: Κατακερματισμός ή Ομοσπονδιοποίηση;

• Σενάριο Κατακερματισμού: Εμμονή στον λαϊκισμό, κατάχρηση βέτο και εξωτερικές παρεμβάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε μια «πολυταχύτητα Ευρώπη» ή ακόμη και νέες αποχωρήσεις.

• Σενάριο Ενοποίησης: Κρίσεις όπως η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία ενεργοποίησαν μηχανισμούς κοινής χρηματοδότησης (π.χ. NextGenerationEU) και ενεργειακής αλληλεγγύης. Οι ομοσπονδιακοί τάσσονται υπέρ βαθύτερης δημοσιονομικής και αμυντικής ένωσης.

---

Το Μονοπάτι Μπροστά

Η επιβίωση της ΕΕ εξαρτάται από την ικανότητά της να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές ανισότητες, ενώ πλοηγείται μέσα σε ανταγωνισμούς μεγάλων δυνάμεων. Η ενίσχυση της δημοκρατικής ανθεκτικότητας, η ολοκλήρωση της στρατηγικής αυτονομίας σε ενέργεια και άμυνα, καθώς και η διαχείριση εξωτερικών εξαρτήσεων, είναι κρίσιμα βήματα.

Παρά τις φυγόκεντρες δυνάμεις, οι κρίσεις μπορεί να λειτουργήσουν ως καταλύτης ενότητας — αποδεικνύοντας την ευελιξία και προσαρμοστικότητα της ΕΕ σε μια εποχή αναταραχής.

---