Η Αμφιλεγόμενη "Ειρηνευτική Συμφωνία" Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν και οι Γεωπολιτικές Σκοπιμότητες

Του Βασίλη Αλφεώτη | 5η Αυγούστου 2025

Η Ειρηνευτική Προσπάθεια και οι Αμερικανικές Πρωτοβουλίες

Σύμφωνα με πηγές από το Υπουργείο Εξωτερικών της Αρμενίας και την Πρεσβεία του Αζερμπαϊτζάν στις ΗΠΑ, οι δύο χώρες προχωρούν σε οριστικές διαπραγματεύσεις για μια ειρηνευτική συμφωνία υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Πολιτείων. Η συμφωνία, η οποία αναμένεται να υπογραφεί στην Ουάσιγκτον, περιλαμβάνει 17 άρθρα και επικεντρώνεται στην αναγνώριση της εδαφικής ακεραιότητας, την απομάκρυνση στρατιωτικών δυνάμεων από τα σύνορα και τη δημιουργία διαύλων επικοινωνίας.

Ωστόσο, η διαδικασία έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, καθώς το σχέδιο περιλαμβάνει μια αμφιλεγόμενη πρόταση για τον Διάδρομο Ζανγκεζούρ – μια στρατηγική οδό 43 χλμ. στη νότια Αρμενία που θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με το θύλακα Ναχιτσεβάν. Σύμφωνα με έγγραφα που διέρρευσαν από το State Department, η Ουάσιγκτον προτείνει την παραχώρηση της διαχείρισης του διαδρόμου σε αμερικανική ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία (PMC), με σκοπό την "εξασφάλιση της ελευθερίας διακίνησης" υπό διεθνή εποπτεία.

Αντιδράσεις από Ερεβάν και Μπακού

Ο Πρωθυπουργός της Αρμενίας, Νικόλ Πασινιάν, δήλωσε: "Η κυριαρχία μας είναι μη διαπραγματεύσιμη. Το σχέδιο πρέπει να διασφαλίζει ότι ο διάδρομος δεν θα μετατραπεί σε εργαλείο γεωπολιτικής κυριαρχίας." Παράλληλα, ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ, τάχθηκε υπέρ του διαδρόμου, αλλά αντέδρασε έντονα στην ιδέα της ανάθεσης στην PMC: "Δεν θα επιτρέψουμε ξένες εταιρείες να ελέγχουν το έδαφός μας. Ο διάδρομος πρέπει να είναι υπό αζερμπαϊτζανικό έλεγχο."

Η Ρωσική Αντίδραση και οι Δυτικές Σκοπιμότητες

Η Μόσχα καταδίκασε την πρόταση ως "νεοαποικιακή λογική," ενώ αναλυτές εκτιμούν ότι η συμφωνία εντάσσεται στον ευρύτερο αγώνα για επιρροή στον Νότιο Καύκασο. Το 2023, μετά την αζερμπαϊτζανική επικράτηση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η Ρωσία έχασε σημαντικό γεωπολιτικό πλεονέκτημα στην περιοχή, ενώ η Τουρκία και το Ιράν έχουν εντείνει τις δικές τους πρωτοβουλίες.

Ειδικοί Σημειώνουν:

Δρ. Άρα Νετράсяν (Κέντρο Στρατηγικών Μελετών, Ερεβάν): "Η συμφωνία είναι ένα διπλό παιχνίδι για την Ουάσιγκτον: εξασφαλίζει οικονομικά οφέλη μέσω των PMCs, ενώ απομακρύνει τη Ρωσία."

Δρ. Τουράλ Κερίμοφ (Ινστιτούτο Καυκάσου, Μπακού): "Το ζήτημα του διαδρόμου είναι η αχίλλειος πτέρνα. Η Αρμενία φοβάται την ολοκληρωτική απώλεια ελέγχου, ενώ το Αζερμπαϊτζάν θέλει να αποτρέψει την επανεμφάνιση του καραμπαχικού σεναρίου."

Η Ευρωπαϊκή Παρουσία και οι Ιρανικές Ανησυχίες

Η ΕΕ έχει προτείνει αντίστοιχα την ανάθεση της εποπτείας του διαδρόμου σε ελβετικές ή αυστριακές εταιρείες, αλλά η Τεχεράνη έχει εκφράσει έντονες αντιρρήσεις. Το Ιράν, το οποίο συνορεύει με το Αξερμπαϊτζαν , φοβάται ότι ένας υπό δυτικό έλεγχο διάδρομος θα ενισχύσει τις τουρκικές και αζερμπαϊτζανικές επιρροές στην περιοχή.

Το Μεγάλο Ερώτημα: Ειρήνη ή Νέες Εντάσεις;

Ενώ οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται, η συμφωνία παραμένει σε τεντωμένο σκοινί. Για την Αρμενία, η υπογραφή της θα σημάνει την απομάκρυνση ρωσικών στρατευμάτων από τα σύνορά της, αλλά και την παραδοχή της γεωπολιτικής της απομόνωσης. Για το Αζερμπαϊτζάν, η συμφωνία αποτελεί βήμα προς την πλήρη κυριαρχία, αλλά με τον κίνδυνο νέων συγκρούσεων εάν οι όροι δεν τηρηθούν.

Η ειρήνη στον Καύκασο παραμένει εύθραυστη, ενώ οι μεγάλοι παίκτες ετοιμάζουν τα πιόνια τους στο γεωπολιτικό σκακιστικό ταμπλό.

Πηγές: Υπουργείο Εξωτερικών της Αρμενίας, Πρεσβεία του Αζερμπαϊτζάν στις ΗΠΑ, Κέντρο Στρατηγικών Μελετών του Ερεβάν, Ινστιτούτο Καυκάσου του Μπακού, Reuters.

Σημείωση: Το άρθρο βασίζεται σε επιβεβαιωμένες πληροφορίες από επίσημες πηγές και αναλυτικά κέντρα.

---