Στρατηγική Στροφή της Σαουδικής Αραβίας: Η Εποχή της Πολυπολικότητας Αντικαθιστά τις Παραδοσιακές Συμμαχίες
Του Βασίλη Αλφειώτη
Αθήνα | 12 Ιουλίου 2025
Η Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του Περσικού Κόλπου πραγματοποιούν μια ριζική στροφή στις εξωτερικές τους πολιτικές, απομακρυνόμενα από τις παραδοσιακές συμμαχίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ και προσεγγίζοντας το Ιράν, σε μια κίνηση που οι αναλυτές χαρακτηρίζουν ως το τέλος της αμερικανικής ηγεμονίας (Pax Americana) στην περιοχή. Η πρόσφατη σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ έχει επιταχύνει αυτή την αναδιάταξη, αποκαλύπτοντας τις αυξανόμενες στρατιωτικές και γεωπολιτικές δυνατότητες της Τεχεράνης.
Η Αναδυόμενη Στρατιωτική Ισχύς του Ιράν: Ένας Καταλύτης για την Αλλαγή
Η πρόσφατη ελεγχόμενη κλιμάκωση του Ιράν κατά του Ισραήλ, η οποία περιλάμβανε στοχευμένες επιθέσεις και στρατιωτική αποτροπή, αποτέλεσε σημείο καμπής. Οι αναλυτές τονίζουν ότι η Τεχεράνη απέδειξε τη στρατιωτική της ωριμότητα, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα:
«Το Ιράν δεν είναι απομονωμένο — αποτελεί μια περιφερειακή δύναμη που δεν μπορεί να αγνοηθεί», δήλωσε ένας Άραβας διπλωμάτης με γνώση επί των συζητήσεων υψηλού επιπέδου στο Ριάντ.
Η στρατηγική αποτροπής του Ιράν, η οποία συνδυάζει στρατιωτική δύναμη με μετρημένη κλιμάκωση, έχει αναγκάσει τα κράτη του Κόλπου να αναθεωρήσουν τις παραδοσιακές αντι-ιρανικές τους στάσεις.
Η Στρατηγική Στροφή της Σαουδικής Αραβίας: Θετικός Περιορισμός αντί της Αντιπαράθεσης
Πίσω από κλειστές πόρτες, η Σαουδική Αραβία έχει υιοθετήσει μια πολιτική «θετικού περιορισμού» προς το Ιράν — μια προσέγγιση που εστιάζει στη σταθερότητα μέσω της διπλωματίας, του συντονισμού στον τομέα της ασφάλειας και της οικονομικής συνεργασίας, αντί της στρατιωτικής αντιπαράθεσης. Αυτό σηματοδοτεί μια ριζική αλλαγή από τις προηγούμενες προσπάθειες του Ριάντ να απομονώσει την Τεχεράνη.
Κρίσιμες ενδείξεις αυτής της στροφής περιλαμβάνουν:
Διεύρυνση των οικονομικών δεσμών: Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έχουν επεκτείνει σημαντικά τις εμπορικές και επενδυτικές τους σχέσεις με το Ιράν, παρά τις αμερικανικές κυρώσεις.
Διπλωματική ανάκαμψη: Το Κατάρ και το Ομάν έχουν εντείνει τις διμερείς επαφές τους με την Τεχεράνη, ενώ αναμένονται συνομιλίες μεταξύ των χωρών του Κόλπου και του Ιράν σχετικά με την ασφάλεια στα Στενά του Ορμούζ — ένα κρίσιμο σημείο για την παγκόσμια ενεργειακή μεταφορά.
Η παρακμή των Συμφωνιών του Αβραάμ: Οι προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ με τις χώρες του Κόλπου, μια από τις κεντρικές επιτεύξεις της πολιτικής του Trump, έχουν σταματήσει, καθώς τα κράτη του Κόλπου δίνουν προτεραιότητα στην περιφερειακή σταθερότητα έναντι των σχέσεων με το Τελ Αβίβ.
Η Αποτυχία της Αμερικανικής και Ισραηλινής Στρατηγικής
Η στροφή αυτή αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη απογοήτευση των χωρών του Κόλπου με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Οι αναλυτές τονίζουν ότι οι δεκαετίες αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας και ισραηλινών στρατηγικών αποτροπής έχουν αποτύχει να περιορίσουν τις περιφερειακές φιλοδοξίες του Ιράν ή να εγγυηθούν την ασφάλεια των χωρών του Κόλπου.
«Η ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας εξαρτάται πλέον από την άμεση επαφή με την Τεχεράνη — όχι από το Ισραήλ ή την ξεθωριασμένη αμερικανική προστασία», πρόσθεσε ο Άραβας διπλωμάτης.
Η Νέα Πραγματικότητα: Ένας Πολυπολικός Κόλπος
Η στροφή του Ριάντ αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη τάση:
Η Ενεργειακή Ασφάλεια ως Κινητήρια Δύναμη: Η ανάγκη των χωρών του Κόλπου να διασφαλίσουν σταθερές ενεργειακές εξαγωγές μέσω των Στενών του Ορμούζ — έναν θαλάσσιο διάδρομο που ελέγχεται εν μέρει από το Ιράν — έχει ωθήσει τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας.
Η Οικονομική Διαφοροποίηση: Οι χώρες του Κόλπου επιδιώκουν εναλλακτικούς εμπορικούς εταίρους, καθώς οι κυρώσεις των ΗΠΑ κατά του Ιράν έχουν αποτύχει να ανακόψουν την οικονομική επιρροή της Τεχεράνης.
Η Πτώση της Μονοπολικότητας: Η στρατηγική στροφή σηματοδοτεί την άνοδο ενός πολυπολικού συστήματος στην περιοχή, όπου οι χώρες του Κόλπου χειρίζονται τις σχέσεις τους με τις μεγάλες δυνάμεις — συμπεριλαμβανομένων της Κίνας και της Ρωσίας — ανεξάρτητα από τις προτιμήσεις της Ουάσινγκτον.
Η Συμμετοχή στα BRICS+ ως Ενίσχυση της Πολυπολικότητας
Η στρατηγική στροφή προς το Ιράν ενισχύεται περαιτέρω από την κοινή συμμετοχή τόσο της Σαουδικής Αραβίας όσο και του Ιράν στην ομάδα BRICS+ από το 2024. Η ένταξη τους στην ομάδα — μια πλατφόρμα που αποτελείται από αναδυόμενες οικονομίες που προωθούν την πολυπολικότητα — παρέχει μια επίσημη δομή για την οικονομική συνεργασία και τη γεωπολιτική συνεννόηση. Για το Ριάντ, η συμμετοχή στα BRICS+ αντικατοπτρίζει την αποφασιστικότητα του να διαφοροποιήσει τις συμμαχίες του πέρα από τις παραδοσιακές με τους δυτικούς εταίρους, ενώ για την Τεχεράνη, ενισχύει την θέση της ως περιφερειακής δύναμης. Οι αναλυτές τονίζουν ότι αυτή η κοινή συμμετοχή επιταχύνει την μετάβαση του Κόλπου σε ένα σύστημα όπου οι σχέσεις με μη δυτικές δυνάμεις θεωρούνται ζωτικής σημασίας για την μακροπρόθεσμη σταθερότητα.
Ανάλυση: Η Γεωπολιτική Συνέπεια της Στροφής
Η στροφή της Σαουδικής Αραβίας προς το Ιράν έχει βαθιές γεωπολιτικές συνέπειες:
Το Τέλος της Pax Americana: Η περιοχή απομακρύνεται από την αμερικανική ηγεμονία, καθώς οι χώρες του Κόλπου αναλαμβάνουν τον έλεγχο της ασφάλειάς τους.
Η Ανάδυση του Ιράν ως Παίκτη: Η Τεχεράνη αναδεικνύεται ως μόνιμος παράγοντας στην περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφάλειας, αναγκάζοντας τις πρωτεύουσες να τον υπολογίσουν στις στρατηγικές τους.
Η Πίεση προς το Ισραήλ: Η αποδυνάμωση των συμμαχιών του Κόλπου περιορίζει την περιφερειακή επιρροή του Ισραήλ, αυξάνοντας την πίεση στο Τελ Αβίβ να αναζητήσει διπλωματικές λύσεις.
Καθώς οι χώρες του Κόλπου προσαρμόζονται στη νέα αυτή πραγματικότητα, ένας κόσμος όπου η Σαουδική Αραβία συνεργάζεται με το Ιράν — και απομακρύνεται από τις παραδοσιακές συμμάχους — φαίνεται όλο και πιο αναπόφευκτος.
