Επανεξοπλισμός της ΕΕ: Κίνδυνος για την Ευρωπαϊκή Ενότητα και το Φάντασμα του «Ζωτικού Χώρου»

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσε σεισμό στις ευρωπαϊκές αμυντικές πολιτικές. Η «Εποχή του Καθήκοντος» ¹(Zeitenwende) που ανακήρυξε ο Καγκελάριος Όλαφ Σολτς για την Γερμανία είναι σύμβολο μιας ευρύτερης τάσης: το μαζικός επανεξοπλισμός της ΕΕ.

---

Του Βασίλη Αλφειώτη

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσε σεισμό στις ευρωπαϊκές αμυντικές πολιτικές. Η «Εποχή του Καθήκοντος» (Zeitenwende) που ανακήρυξε ο Καγκελάριος Όλαφ Σολτς για την Γερμανία είναι σύμβολο μιας ευρύτερης τάσης: Ο μαζικός επανεξοπλισμός της ΕΕ. Ωστόσο, αυτή η αναγκαστική στροφή προς τον μιλιταρισμό εμπεριέχει εγγενείς κινδύνους για την ίδια την υφή και την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη Γερμανία να βρίσκεται στο επίκεντρο πολύπλοκων ιστορικών και γεωπολιτικών ανησυχιών.

Η Διλήμμα της Ασφάλειας και ο Κίνδυνος της Διάλυσης:

1. Εθνική vs. Ευρωπαϊκή Προτεραιότητα: Η βιαστική αναβάθμιση των εθνικών στρατιωτικών δυνατοτήτων (με Γερμανία, Πολωνία, Γαλλία, Ιταλία να οδηγούν) κινδυνεύει να ενισχύσει τον εθνικισμό και να υπονομεύσει την κοινή αμυντική ταυτότητα. Αντί για μια πραγματικά ενωμένη «Ευρωπαϊκή Στρατιωτική Δύναμη», υπάρχει κίνδυνος επιστροφής σε εθνικούς ανταγωνισμούς και αποσπασματικές προμήθειες, αποδυναμώνοντας τη θέση της ΕΕ ως ενιαίου γεωπολιτικού παράγοντα.

2. Οικονομικές & Κοινωνικές Εντάσεις : Οι τεράστιοι στρατιωτικοί προϋπολογισμοί (η Γερμανία στοχεύει σε >2% του ΑΕΠ) απομακρύνουν πόρους από κοινωνικές πολιτικές, πράσινη μετάβαση και επενδύσεις. Αυτό δημιουργεί κοινωνικές εντάσεις εντός των κρατών μελών και ανισότητες μεταξύ βόρειας και νότιας Ευρώπης, απειλώντας την κοινωνική συνοχή.

3. Αμυντική Εξάρτηση & Ατλαντισμός: Παρά τις προσπάθειες για αυτονομία (όπως το PESCO²), ο επαναοπλισμός ενισχύει τη σχέση με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. Η υπερβολική εξάρτηση από τις αμερικανικές δυνατότητες και η αγορά οπλικών συστημάτων από τρίτες χώρες μπορεί να υπονομεύσει την στρατηγική αυτονομία της ΕΕ μακροπρόθεσμα.

Η Γερμανία και το Ιστορικό Φάντασμα του «Lebensraum» (Ζωτικός Χώρος)³:

Εδώ η ανάλυση γίνεται ιδιαίτερα ευαίσθητη. Η αναφορά της Γερμανίας σε αυξημένες αμυντικές ανάγκες δεν έχει καμία σχέση με τη ναζιστική, γενοκτονική ιδεολογία του «Lebensraum», η οποία δικαιολογούσε εδαφική επέκταση και καταπίεση στην Ανατολική Ευρώπη. Η σύγχρονη Γερμανία είναι μια ριζικά δημοκρατική, ειρηνιστική χώρα με βαθιά ριζωμένο ιστορικό συναίσθημα .

Ωστόσο, η ιστορική μνήμη παραμένει ισχυρή και επηρεάζει την αντίληψη:

• Εσωτερική Διαμάχη: Η στροφή προς τον επανεξοπλισμό προκαλεί έντονη συζήτηση στη Γερμανία. Πολλοί φοβούνται έναν «νορμαλισμό»⁴ της στρατιωτικής δύναμης, αμφισβητώντας τη μεταπολεμική ταυτότητα της χώρας ως πολιτικού, όχι στρατιωτικού, γίγαντα. Η αύξηση των δαπανών για άμυνα είναι πολιτικά οδυνηρή.

• Ανησυχίες στη Δυτική Ευρώπη: Ορισμένοι εταίροι (π.χ. Πολωνία, Βαλτικές χώρες) καλωσορίζουν μια ισχυρότερη γερμανική στρατιωτική δέσμευση ενάντια στη Ρωσία. Αλλά υπάρχουν και υποψίες. Η προοπτική μιας υπερδύναμης Γερμανίας με τον μεγαλύτερο στρατό και οικονομία στην ΕΕ αναστατώνει ιστορικά δαιμόνια για μερικούς, αν και αυτές οι ανησυχίες συχνά υπερβάλλουν.

• Γεωπολιτική Πραγματικότητα κατά την Γερμανία: Η σύγχρονη γερμανική στρατηγική είναι αμυντική και βασισμένη στην αποτροπή. Εστιάζει στην προστασία της εδαφικής ακεραιότητας της ΕΕ και της δημοκρατίας της, όχι σε επεκτατικές φαντασιώσεις. Η «αναγκαιότητα» που αναφέρει αφορά την προστασία του υπάρχοντος χώρου της ΕΕ, όχι την κατάκτηση νέου.

Προοπτική: Μια Ενωμένη Ευρώπη ή Εθνικά Οχυρά;

Ο κύριος κίνδυνος από τον επανεξοπλισμό δεν είναι μια αναβίωση του «Lebensraum», αλλά μια υπονόμευση της ίδιας της ιδέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης:

• Αν δεν συντονιστεί αυστηρά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο επανεξοπλισμός μπορεί να οδηγήσει σε εθνικές ατζέντες, διχασμό και απώλεια εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών.

• Αν γίνει αποκλειστικά μέσω του ΝΑΤΟ, η ΕΕ παραμένει στρατηγικά δευτερεύουσα, αδυνατώντας να αναπτύξει μια πραγματικά ανεξάρτητη παγκόσμια στάση.

• Αν αγνοήσει τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, ριζώνει δυσαρέσκεια και αποξένωση των πολιτών από το ευρωπαϊκό έργο.

Συμπέρασμα:

Ο επανεξοπλισμός της ΕΕ είναι μια αναγκαία απάντηση σε μια επικίνδυνη γεωπολιτική πραγματικότητα. Ωστόσο, η διαδρομή που θα ακολουθήσει η Ευρώπη είναι καθοριστικής σημασίας. Η επιτυχία δεν μετριέται μόνο σε τανκ και αεροπλάνα, αλλά στη διατήρηση της ενότητας, των αξιών και της κοινής ταυτότητας της ΕΕ. Η Γερμανία, με το βαρύ ιστορικό της, φέρει ιδιαίτερη ευθύνη να επιδιώξει αυτόν τον επανεξοπλισμό με διαφάνεια, εντός ισχυρών ευρωπαϊκών πλαισίων και με σεβασμό στους φόβους των συμμάχων της. Το φάντασμα του «ζωτικού χώρου» ανήκει στο παρελθόν, αλλά η παγίδευση στο παρελθόν μπορεί να καταστρέψει το μέλλον. Το πραγματικό ερώτημα είναι: Μπορεί η Ευρώπη να γίνει ισχυρή χωρίς να παύει να είναι ενωμένη; Η απάντηση θα καθορίσει την ίδια της την ύπαρξη.

1. Η "Εποχή του Καθήκοντος" (Zeitenwende) είναι ένας κεντρικός και συμβολικός όρος που χρησιμοποίησε ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς στις 27 Φεβρουαρίου 2022 (τρεις ημέρες μετά την πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή στην Ουκρανία) για να περιγράψει την ιστορική και ριζική στροφή στη γερμανική εξωτερική, αμυντική και ενεργειακή πολιτική. Δεν είναι απλώς μια πολιτική αλλαγή, αλλά η αναγνώριση ότι ο κόσμος άλλαξε θεμελιωδώς και η Γερμανία πρέπει να προσαρμοστεί αναλόγως.

2. Το PESCO (Permanent Structured Cooperation) είναι η μόνιμη δομημένη συνεργασία στην άμυνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι ένα κρίσιμο εργαλείο για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής στρατιωτικής συνεργασίας και αυτονομίας, που ξεκίνησε επίσημα τον Δεκέμβριο του 2017. Αποτελεί τη σημαντικότερη πρωτοβουλία άμυνας στην ΕΕ μετά την Κοινή Πολιτική Ασφαλείας και Άμυνας (ΚΠΑΑ).

3. Ο όρος "Ζωτικός Χώρος" (Lebensraum) είναι μια βαθιά προβληματική και τοξική ιδεολογική έννοια, άρρηκτα συνδεδεμένη με τον ναζισμό και τις εγκληματικές πολιτικές του Γ' Ράιχ. Δεν είναι αντικειμενική γεωγραφική ή γεωπολιτική έννοια, αλλά ρατσιστικό και ιμπεριαλιστικό σύνθημα για εδαφική επέκταση και καταπίεση.

4. ο "νορμαλισμός" περιγράφει την αλλαγή στη μεταπολεμική ταυτότητα της Γερμανίας ως χώρας που είχε εγκαταλείψει τον μιλιταρισμό και υιοθετήσει έναν ακραίο ειρηνισμό λόγω του Ναζιστικού παρελθόντος. Η φοβία είναι ότι ο τωρινός επανεξοπλισμός θα οδηγήσει σε:"Κανονικοποίηση" της Στρατιωτικής Δύναμης

---