Ο Ευρωπαϊκός Βορράς και το Κόστος της Ανισότητας: Πώς Πλουτίζει εις Βάρος του Νότου στην ΕΕ

Του Συντακτικού Οργανισμού | Geopolitics-News.gr

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) προβάλλει συχνά ως σύμβολο ενότητας, αλληλεγγύης και κοινής ανάπτυξης. Ωστόσο, κάτω από την επιφάνεια αυτής της ιδεολογικής ρητορικής, κρύβεται μια πικρή πραγματικότητα: ένας βαθύς οικονομικός και πολιτικός διχασμός ανάμεσα στον βιομηχανοποιημένο Βορρά και τον Νότο, ο οποίος συνεχίζει να αντιμετωπίζει δομικές ανισότητες. Η οικονομική δυναμική της ΕΕ, ειδικά μετά την κρίση του 2008 και την πανδημία COVID-19, αποκαλύπτει πώς τα πλούσια κράτη του Βορρά ενισχύουν τη θέση τους, συχνά εις βάρος των χωρών της Μεσογείου.

Οικονομικές Ανισότητες: Οι Αριθμοί Μιλούν

Οι οικονομικές διαφορές μεταξύ Βορρά και Νότου παραμένουν εντυπωσιακές. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Eurostat (2023), το ΑΕΠ ανά κἀτοικο στη Γερμανία (Βορράς) ξεπερνά τα 48.000 ευρώ, ενώ στην Ελλάδα (Νότος) είναι κάτω των 20.000 ευρώ. Παρόμοιες είναι οι διαφορές στην ανεργία: στο Νότο, η ανεργία νέων φτάνει το 30% (Ισπανία, Ελλάδα), ενώ στη Γερμανία ή την Ολλανδία κυμαίνεται γύρω στο 6%.

Η διαφορά αυτή δεν είναι τυχαία. Ενώ οι βόρειες οικονομίες βασίζονται σε υψηλή τεχνολογία, βιομηχανική παραγωγή και εξαγωγές, οι νότιες χώρες συνεχίζουν να εξαρτώνται από τον τουρισμό και τη γεωργία — τομείς ευάλωτους σε κρίσεις, όπως αποδείχθηκε κατά την πανδημία.

Δομικοί Παράγοντες: Το Σύστημα Ευνοεί τον Βορρά

1. Νομισματική Πολιτική και Λιτότητα: Το ευρώ, ως κοινό νόμισμα, λειτουργεί ανισομερώς. Η Γερμανία και άλλες βόρειες χώρες επωφελούνται από ένα αδύναμο ευρώ, που ενισχύει τις εξαγωγές τους. Παράλληλα, όταν κρίσεις χτυπάνε τον Νότο (π.χ. Ελληνική κρίση χρέους), η ΕΚΤ και οι βόρειοι εταίροι επιβάλλουν λιτότητα, κόβοντας δημόσιες δαπάνες και καταστρέφοντας κοινωνικές υπηρεσίες.

2. Εσωτερική Αγορά και Ανταγωνιστικότητα: Οι βόρειες βιομηχανίες, με υψηλή παραγωγικότητα και φθηνά δάνεια λόγω σταθερών οικονομιών, κατακτούν την ευρωπαϊκή αγορά. Η Ιταλία ή η Πορτογαλία, αντιμέτωπες με υψηλά κόστη δανεισμού και χαμηλότερη παραγωγικότητα, εισάγουν περισσότερα από όσα εξάγουν, δημιουργώντας χρόνια εμπορικά ελλείμματα.

3. Φορολογικός Ανταγωνισμός: Χώρες όπως η Ιρλανδία, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο προσελκύουν πολυεθνικές με χαμηλούς φόρους, στερώντας από τον Νότο δυνητικούς πόρους. Σύμφωνα με έκθεση του Tax Justice Network (2022), οι νότιες χώρες χάνουν δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως λόγω φοροαποφυγής μέσω βορείων "φορολογικών παραδείσων".

Πολιτική Δύναμη: Ποιος Καθορίζει τους Κανόνες;

Οι βόρειες χώρες, με μεγαλύτερη οικονομική επιρροή, κατέχουν ισχυρή φωνή σε θεσμούς όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Eurogroup. Για παράδειγμα, κατά την κρίση του χρέους, η Γερμανία επέβαλε πολιτικές λιτότητας ως προϋπόθεση για σωτήριες δανειακές γραμμές, μετατρέποντας τον Νότο σε μια "μόνιμη αποικία χρέους".

Ακόμη και η πρόσφατη Συμφωνία Ανάκαμψης (NextGenerationEU) αντικατοπτρίζει αυτή τη δυναμική: ενώ οι νότιες χώρες χρειάζονταν επενδύσεις, ο Βορράς αντιστάθηκε στην αμοιβαιοποίηση του χρέους, επιβάλλοντας μεταρρυθμίσεις που ευνοούν τις δικές τους αγορές.

Το Ανθρώπινο Κόστος: Μετανάστευση και Κοινωνική Ύφεση

Οι οικονομικές ανισότητες έχουν οδηγήσει σε μαζική μετανάστευση νέων από τον Νότο προς τον Βορρά, υπονομεύοντας περαιτέρω τις τοπικές οικονομίες. Παράλληλα, η λιτότητα έχει καταστρέψει συστήματα υγείας και εκπαίδευσης, ενώ η κοινωνική διαφθορά και η πολιτική αστάθεια (π.χ. στην Ελλάδα και την Ιταλία) εντείνουν τον κύκλο της φτώχειας.

Προς μια Δίκαιη Ευρώπη: Τι Μπορεί να Γίνει;

Η ΕΕ χρειάζεται ριζικές αλλαγές για να αποφύγει την καταστροφή της ολοκλήρωσής της:

• Φορολογική Ενότητα: Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και ελάχιστος εταιρικός φόρος σε όλη την ΕΕ.

• Κοινό Χρέος: Εκδόση "Ευρωομολόγων" για να μειωθεί το κόστος δανεισμού του Νότου.

• Επενδύσεις σε Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση: Ο Νότος μπορεί να γίνει πυλώνας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με χρηματοδότηση από την ΕΕ.

• Ισορροπημένη Ανάπτυξη: Υποστήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων και τοπικών αγορών, αντί να στηρίζεται μόνο στις εξαγωγές.

Η Ευρώπη σε Διασταύρωση

Η ΕΕ αντιμετωπίζει βασικά διλήμματα: να συνεχίσει ως ένωση ανισόρροπων δυνάμεων, όπου ο Βορράς ωφελείται από τον Νότο, ή να αγκαλιάσει μια πραγματική αλληλεγγύη που θα εξασφαλίσει δικαιοσύνη για όλους. Χωρίς δομικές μεταρρυθμίσεις, ο διχασμός θα βαθύνει, απειλώντας το ίδιο το έργο της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης. Η επιλογή είναι πλέον πολιτική — και η ώρα να γίνει πριν είναι πολύ αργά.

---

Αυτό το άρθρο αποτελεί μια κριτική ανάλυση των δομικών ανισοτήτων στην ΕΕ. Στόχος του είναι να προκαλέσει δημιουργικό διάλογο για το μέλλον της Ευρώπης.

---