Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΙΡΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΠΛΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Η χθεσινή αμερικανική στρατιωτική επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των Φορντό, Ισφαχάν και Νατάνζ, έχει προκαλέσει ένα τεράστιο κύμα ανησυχίας και αναταραχής τόσο στο διεθνές όσο και στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό των Ηνωμένων Πολιτειών

Του Βασίλη Αλφειώτη

Αθήνα, 23 Ιουνίου 2025 πρίν την Ιρανική επίθεση με πυραύλους σε αμερικανική βάση στο Κατάρ– Η χθεσινή αμερικανική στρατιωτική επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των Φορντό, Ισφαχάν και Νατάνζ, έχει προκαλέσει ένα τεράστιο κύμα ανησυχίας και αναταραχής τόσο στο διεθνές όσο και στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Η κίνηση αυτή, που έρχεται μετά από μια σειρά ισραηλινών πληγμάτων, φέρνει τις ΗΠΑ σε άμεση εμπλοκή σε μια ήδη εύφλεκτη περιοχή, εγείροντας ερωτήματα για την επόμενη μέρα.

Γεωπολιτικές Επιπτώσεις: Ο Κόσμος στο Χείλος της Κλιμάκωσης

Η επίθεση, την οποία ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε «εκπληκτική επιτυχία» και διαμήνυσε ότι «εξαλείφθηκαν πλήρως οι στόχοι», έχει ήδη προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις και ανησυχίες για ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.

• Αντίποινα του Ιράν: Η Τεχεράνη, αν και τηρεί σιγή ασυρμάτου ως προς την πλήρη έκταση των ζημιών, έχει ήδη εξαπολύσει βαλλιστικούς πυραύλους προς το Ισραήλ, σηματοδοτώντας την πρώτη άμεση αντίδραση. Το Ιράν έχει τονίσει ότι επιφυλάσσεται όλων των επιλογών για να υπερασπιστεί την κυριαρχία και τους ανθρώπους του. Αναλυτές εξετάζουν σενάρια από μικρής κλίμακας τρομοκρατικές επιθέσεις και κυβερνοεπιθέσεις, μέχρι προσπάθεια κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ, μια κίνηση που θα εκτίνασσε τις τιμές του πετρελαίου παγκοσμίως.

• Η Αντίδραση της Διεθνούς Κοινότητας: Η Κίνα καταδίκασε σφοδρά την αμερικανική επίθεση, ιδιαίτερα σε πυρηνικές εγκαταστάσεις υπό την επίβλεψη του ΔΟΑΕ, καλώντας σε άμεση αποκλιμάκωση και διάλογο. Η Ρωσία και άλλες χώρες έχουν επίσης εκφράσει την ανησυχία τους. Η Φον ντερ Λάιεν τόνισε πως πρέπει να μην αποκτήσει ποτέ πυρηνικά όπλα το Ιράν, ενώ το Κατάρ προειδοποίησε για «δραματικές συνέπειες».

• Το Ρόλο του Ισραήλ: Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, συνεχάρη τον Τραμπ, χαρακτηρίζοντάς τον «φίλο του Ισραήλ» και δηλώνοντας ότι η κίνηση αυτή «θα αλλάξει την ιστορία». Το Ισραήλ αύξησε το επίπεδο συναγερμού και έκλεισε τον εναέριο χώρο του, αναμένοντας περαιτέρω ιρανικά αντίποινα.

• Ενεργειακές Αγορές: Παρά την κλιμάκωση, οι διεθνείς αγορές ενέργειας έχουν παραμείνει σχετικά ήρεμες, πιθανόν επειδή εκτιμάται ότι η Τεχεράνη έχει περιορισμένα μέσα για άμεση, μεγάλης κλίμακας απάντηση που θα διαταράξει σοβαρά τις παγκόσμιες ροές πετρελαίου. Ωστόσο, η αβεβαιότητα παραμένει.

• Μελλοντικές Προοπτικές: Η επίθεση έχει θέσει σε κίνδυνο κάθε διπλωματική προσπάθεια, με το Ιράν να δηλώνει πως οι ΗΠΑ «κατέστρεψαν» τη διπλωματία. Το ερώτημα παραμένει αν η επίθεση θα ωθήσει το Ιράν να διπλασιάσει τις προσπάθειες για ένα κρυφό πυρηνικό πρόγραμμα ή αν θα αναγκαστεί σε διαπραγματεύσεις κάτω από πίεση.

Ο Αντίκτυπος στα Κράτη του Κόλπου: Μεταξύ Στήριξης και Αγωνίας

Η αμερικανική επίθεση στο Ιράν έχει αναπόφευκτα στρέψει την προσοχή στα κράτη του Κόλπου, τα οποία βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της αντιπαράθεσης και φιλοξενούν κρίσιμες αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις. Οι αντιδράσεις και οι συνέπειες διαφέρουν ανάλογα με τη γεωπολιτική θέση και τις σχέσεις του κάθε κράτους.¹

Εσωτερικές Πολιτικές Επιπτώσεις στις ΗΠΑ: Το Ρίσκο του Τραμπ

Η απόφαση του Προέδρου Τραμπ να εμπλέξει άμεσα τις ΗΠΑ σε μια στρατιωτική σύγκρουση με το Ιράν έχει σοβαρές εσωτερικές πολιτικές διαστάσεις, ειδικά ενόψει των επερχόμενων εκλογών.

• Προεκλογικό Δίλημμα: Ο Τραμπ, που συχνά έχει παρουσιαστεί ως «ειρηνοποιός» αποφεύγοντας μεγάλες στρατιωτικές εμπλοκές, βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με το τεράστιο ρίσκο μιας παρατεταμένης σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή. Εάν το Ιράν απαντήσει με τρόπο που οδηγήσει σε έναν κύκλο κλιμάκωσης, ο πρόεδρος κινδυνεύει με σοβαρό πολιτικό πλήγμα. Η ιστορία έχει δείξει ότι είναι πολύ πιο εύκολο να ξεκινήσει ένας πόλεμος παρά να τελειώσει.

• Κριτική από την Αντιπολίτευση: Η Αλεξάντρια Οκάσιο-Κορτέζ έχει ήδη θέσει ζήτημα παραπομπής του Τραμπ λόγω των επιθέσεων στο Ιράν, υπογραμμίζοντας τις αυξανόμενες ανησυχίες στο εσωτερικό των ΗΠΑ για τη νομιμότητα και τις συνέπειες των στρατιωτικών ενεργειών.

• Κίνδυνος Εξάπλωσης: Η εμπλοκή των ΗΠΑ κινδυνεύει να σύρει στη σύγκρουση τα κράτη του Κόλπου – ιδίως το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ και το Κατάρ, τα οποία φιλοξενούν μεγάλες στρατιωτικές αμερικανικές εγκαταστάσεις. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την περιοχή και να έχει απρόβλεπτες συνέπειες για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.

• Οικονομικές Επιπτώσεις: Παρόλο που οι αγορές δεν αντέδρασαν δραματικά άμεσα, μια παρατεταμένη αστάθεια στη Μέση Ανατολή και ενδεχόμενη διαταραχή στην προσφορά πετρελαίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνοδο των τιμών της ενέργειας, πλήττοντας την αμερικανική οικονομία και το πορτοφόλι των πολιτών, κάτι που θα ήταν αρνητικό για την κυβέρνηση.

Εν κατακλείδι, η αμερικανική επίθεση στο Ιράν έχει ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην τεταμένη σχέση μεταξύ των δύο χωρών και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Η επόμενη μέρα θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την αντίδραση του Ιράν και την ικανότητα των ΗΠΑ να διαχειριστούν τις γεωπολιτικές και εσωτερικές πολιτικές επιπτώσεις αυτής της τολμηρής, αλλά επικίνδυνης, κίνησης. Ο κόσμος παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα, καθώς η πιθανότητα περαιτέρω κλιμάκωσης παραμένει ένα εξαιρετικά ανησυχητικό σενάριο.

• Σαουδική Αραβία: Ο παραδοσιακός αντίπαλος του Ιράν στην περιοχή, η Σαουδική Αραβία, βλέπει την αμερικανική ενέργεια ως μια ενίσχυση της περιφερειακής ασφάλειας έναντι της ιρανικής επιρροής . Ωστόσο, το Ριάντ βρίσκεται σε λεπτή ισορροπία. Ενώ επιθυμεί την αποδυνάμωση του Ιράν, φοβάται την άμεση στρατιωτική κλιμάκωση που θα μπορούσε να διαταράξει τα σχέδια του Vision 2030 και να οδηγήσει σε επιθέσεις από τους φιλοιρανούς , όπως οι Χούθι στην Υεμένη, εναντίον των δικών της υποδομών. Η ετοιμότητα των συστημάτων αεράμυνας της χώρας έχει τεθεί σε ύψιστο συναγερμό.Οι δύο χώρες συμμετέχουν στους BICS+.

• Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και Μπαχρέιν: Αυτά τα κράτη, τα οποία έχουν ήδη προχωρήσει σε εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ μέσω των Συμφωνιών του Αβραάμ, βλέπουν το Ιράν ως άμεση απειλή. Η αμερικανική επίθεση ενισχύει την αίσθηση ασφάλειας που παρέχει η συμμαχία τους με τις ΗΠΑ. Ωστόσο, η παρουσία μεγάλων αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στα εδάφη τους (π.χ. Αλ Νταφρά στα ΗΑΕ, Πέμπτος Στόλος στο Μπαχρέιν) τους καθιστά δυνητικούς στόχους ιρανικών αντιποίνων, αυξάνοντας την εσωτερική ανησυχία για την ασφάλεια.

• Κουβέιτ, Κατάρ και Ομάν: Αυτά τα κράτη τείνουν να υιοθετούν μια πιο προσεκτική και μερικές φορές μεσολαβητική στάση απέναντι στο Ιράν.

  • Κουβέιτ: Με σημαντική σιιτική μειονότητα, το Κουβέιτ ανησυχεί για τις εσωτερικές επιπτώσεις μιας κλιμάκωσης και προσπαθεί να διατηρήσει την περιφερειακή ισορροπία.

  • Κατάρ: Παρόλο που φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική βάση στην περιοχή (Αλ Ουντέιντ), το Κατάρ διατηρεί επίσης δίαυλους επικοινωνίας με την Τεχεράνη και έχει εκφράσει ανησυχία για τις «δραματικές συνέπειες» της κλιμάκωσης, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για διπλωματία. Η διπλή του στρατηγική το καθιστά ευάλωτο, αλλά και δυνητικό διαμεσολαβητή.

  • Ομάν: Παραδοσιακά ουδέτερο, το Ομάν έχει ιστορικό διαμεσολάβησης μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν. Η Μασκάτ θα προσπαθήσει να διατηρήσει την ουδετερότητά της και να προωθήσει τον διάλογο, φοβούμενη ότι μια ανεξέλεγκτη κλιμάκωση θα μπορούσε να απειλήσει την περιφερειακή σταθερότητα και τις δικές της εμπορικές οδούς.

1. Γενικότερα, όλα τα κράτη του Κόλπου αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της διαταραχής των κρίσιμων θαλάσσιων οδών (όπως τα Στενά του Ορμούζ, από όπου διέρχεται σημαντικό ποσοστό του παγκόσμιου πετρελαίου), γεγονός που θα είχε καταστροφικές επιπτώσεις στις οικονομίες τους και στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας. Η επίθεση έχει εντείνει την ανάγκη τους για ισχυρές σχέσεις ασφάλειας με τις ΗΠΑ, αλλά και την αγωνία για την πιθανότητα να παρασυρθούν σε μια μεγαλύτερη σύγκρουση.

---