Ευρωπαϊκή Άμυνα με τουρκική συμμετοχή

Η ελληνική κυβέρνηση αφήνει με διαρροές την άποψη ότι θα μπλοκάρει τη συνεργασία με την Τουρκία όταν έρθει η ώρα της διμερούς συμφωνίας με την Ε.Ε. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να επικαλεστεί την ύπαρξη απειλής πολέμου κάτι που όμως ισχύει από το 1995, με το τουρκικό Casus Belli, σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12ν.μ.

---

Νίκος Τόσκας

Η ελληνική κυβέρνηση αφήνει με διαρροές την άποψη ότι θα μπλοκάρει τη συνεργασία με την Τουρκία όταν έρθει η ώρα της διμερούς συμφωνίας με την Ε.Ε. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να επικαλεστεί την ύπαρξη απειλής πολέμου κάτι που όμως ισχύει από το 1995, με το τουρκικό Casus Belli, σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12ν.μ.

Η κατά πλειοψηφία έγκριση του προγράμματος SAFE-Security Action for Europe, είναι το πρώτο βήμα και ο πρώτος πυλώνας όσων αποφασίστηκαν την 6η Μαρτίου 2025, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού επανεξοπλισμού REARM/Readiness 2030. Το πρόγραμμα ψηφίστηκε από όλες τις χώρες πλην της Ουγγαρίας, που απείχε. Την ελληνική κυβέρνηση εκπροσώπησε η υφυπουργός Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου.

Το πρόγραμμα αφορά τη διάθεση 150 δις με χαμηλότοκα και μακράς αποπληρωμής δάνεια για τις 27 χώρες της Ε.Ε. αλλά και τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες – Τουρκία, Σερβία, Αλβανία, Βοσνία, Κόσοβο, Β. Μακεδονία, Μολδαβία, Ουκρανία, Μαυροβούνιο - και τη Μ. Βρετανία η οποία έχει υπογράψει Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και Άμυνας με την Ε.Ε., προκειμένου να αγοράσουν ή κατασκευάσουν πυρομαχικά και όπλα. Θα συμμετέχουν και οι χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου / Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΟΧ / ΕΖΕΣ - Νορβηγία, Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Ελβετία). Από όλες αυτές τις χώρες κυρίαρχη θέση στην πολεμική βιομηχανία έχει μόνο η Τουρκία και λιγότερο η Νορβηγία, η Σερβία και η Ελβετία.

Ο δεύτερος πυλώνας θα αφορά πιο ευέλικτα χρηματοδοτικά εργαλεία από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, δημόσιους φορείς και ιδιωτικά κεφάλαια.

Για τη συμμετοχή της Τουρκίας - όπως και για όλες τις άλλες υποψήφιες προς ένταξη χώρες - θα πρέπει να ακολουθήσει μια διαφορετικού τύπου συμφωνία από το Συμβούλιο, με ομοφωνία. Παρόμοια διμερή συμφωνία η Ε.Ε. έχει υπογράψει με την Νότια Κορέα και την Ιαπωνία.

Παράλληλα, σύμφωνα με το Politico, η Ε.Ε. σχεδιάζει μια νέα στρατηγική με ενίσχυση των λιμενικών υποδομών στη Βουλγαρία και Ρουμανία για να μπορούν να υποδεχτούν πολεμικά πλοία ώστε να ολοκληρωθεί η περικύκλωση της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα. Η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Κάγια Κάλας, υπογράμμισε ότι η ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ασφάλεια της Ευρώπης. Είναι φανερό ότι η συμμετοχή της Τουρκίας στον έλεγχο της περιοχής είναι σημαντική για τα ψυχροπολεμικά σχέδια της Ε.Ε.

Μπορεί το σχέδιο Ντράγκι για διάθεση 800 δις ευρώ για εξοπλισμούς και οι φιλοδοξίες ηγετικών κύκλων της Ε.Ε. να κρύβουν προσπάθειες κυριαρχίας οικονομικών κύκλων της κεντρικής Ευρώπης, όμως η συγκρότηση τεχνολογικά προηγμένων στρατών με την βοήθεια και της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας αποτελεί όχι μόνο μοχλό των ευρωπαϊκών κύκλων αλλά και των τουρκικών γεωπολιτικών σχεδίων.

Το ιστορικό συμμετοχής της Τουρκίας

Το 2001, η Δύση έψαχνε στρατιωτικό δυναμικό για τις επιχειρήσεις κατά της τρομοκρατίας και για τα σχέδιά της στα Βαλκάνια. Η Τουρκία διέθετε πολυάριθμο στρατό και ήταν διατεθειμένη να τον διαθέσει αν έπαιρνε ανταλλάγματα συμμετοχής στην Ε.Ε.

Η συμμετοχή αυτή προσέκρουσε στις ελληνικές και κυπριακές αντιρρήσεις και στις κρυφές γαλλικές αντιδράσεις. Άρχισε τότε η προσπάθεια να μπει από το «παράθυρο».

Επειδή μεσολάβησαν τα γεγονότα της 11ης Σεπτέμβρη και η κήρυξη του πολέμου στο Αφγανιστάν οι Αμερικανοί πίεσαν για να υπάρξει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή Ευρωπαίων. Η Τουρκία προσπάθησε να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία για διαφοροποίηση των όρων συμμετοχής στον σχεδιασμό των επιχειρήσεων. Η προσπάθεια απέτυχε αλλά ακολούθησε η βρετανική «πρόταση».

Ότι δεν έγινε στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. επιτεύχθηκε από το βρετανικό «παράθυρο» τον Δεκέμβριο του 2001, ως "Συμφωνία της Άγκυρας" μεταξύ Τουρκίας, Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ. Η συμφωνία προέβλεπε:

• Δικαίωμα συμμετοχής της Τουρκίας σε επιχειρήσεις της Ε.Ε. που χρησιμοποιούν πόρους του ΝΑΤΟ.

• Εγγυήσεις ότι η Κύπρος και η Ελλάδα δεν θα χρησιμοποιούν τις δυνάμεις της ΕΕ εναντίον της Τουρκίας.

• Περιορισμένη εμπλοκή της Τουρκίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ σε στρατιωτικά θέματα.

Κάτω από αυτό το πρίσμα η Τουρκία συμμετείχε σε ορισμένες επιχειρήσεις της Κοινής Ευρωπαϊκής Αμυντικής και Πολιτικής Ασφάλειας (EU Common Security and Defence Policy (CSDP) :

• EUFOR Althea (Βοσνία-Ερζεγοβίνη,2004),

• EULEX (Κόσοβο,2008),

• Operation Concordia (Βόρεια Μακεδονία, 2003).

Παρόλα αυτά η Τουρκία δεν κατόρθωσε να υπερβεί τις αντιδράσεις και να συμμετάσχει στο μόνιμο σχεδιασμό επιχειρήσεων της Ε.Ε.

Σε ότι αφορά τη συνεργασία ΝΑΤΟ-Ε.Ε. έγιναν τα πρώτα βήματα με τη συμφωνία της Νις το 2002 και του Berlin+ αλλά η προτεραιότητα δινόταν στην επέκταση της Ε.Ε. ανατολικά, σε χώρες που αποτελούσαν την ασπίδα της κεντρικής Ευρώπης. Η Ευρώπη δεν είχε ακόμη ανάγκη τα τουρκικά στρατεύματα για την άμυνά της. Εξάλλου, το δόγμα που είχε συμφωνηθεί μεταξύ ΝΑΤΟ-Ε.Ε. ήταν η «συμπληρωματικότητα» της Ευρώπης στο ΝΑΤΟ και όχι η «αυτονομία» της Ευρώπης. Μια αυτόνομη Ευρώπη θα ήθελε δικό της στρατό, μια Ευρώπη κάτω από την σκιά του αμερικανικού στρατού δεν χρειαζόταν να ξοδεύει για μεγάλες ένοπλες δυνάμεις, χωρίς να υπάρχει άμεση απειλή.

Με τον πόλεμο στην Ουκρανία επανέρχεται το θέμα της «αυτονομίας». Και εδώ αρχίζει η Ε.Ε. να ανακαλύπτει τις ελλείψεις σε προσωπικό, όπλα και πυρομαχικά και να αναζητεί βοήθεια από την «πρόθυμη» Τουρκία.

Η νέα τουρκική αστική τάξη

Η σύγκρουση του πραξικοπήματος του 2016 έκρινε το αποτέλεσμα. Οι νέοι ολιγάρχες προσπερνούν τους παλιούς. Η Τουρκία δεν κοιτάζει μόνο στην Ευρώπη. Κοιτάζει παντού. Η νέα αστική τάξη που ελέγχει τις αμυντικές βιομηχανίες δημιούργησε νοοτροπία στρατιωτικού-βιομηχανικού συμπλέγματος και προωθεί επικίνδυνες για την διεθνή τάξη γεωπολιτικές επεκτάσεις και συνεργασίες. Φτιάχτηκε από την κυβέρνηση Ερντογάν για ισχυροποίησή της και τώρα την πιέζει όλο και περισσότερο για να επεκταθεί εκτός συνόρων και να αυξήσει τα κέρδη της. Οι νέοι επιχειρηματίες που δημιούργησαν οικονομικές σχέσεις με την κυβέρνηση είναι η αιχμή του τουρκικού ιμπεριαλισμού.

Η παλαιά τουρκική αστική τάξη στηριζόταν στον κεμαλικό στρατό. Το κίνητρο ήταν ο τουρκικός εθνικισμός. Η νέα στηρίζεται στους βιομήχανους υψηλής και αμυντικής τεχνολογίας και στις μάζες των νέων επιστημόνων μέρος των οποίων βρίσκουν δουλειά στα εργοστάσια, όχι σαν εργάτες αλλά σαν ερευνητικό προσωπικό. Αρκετοί φτωχοί και λιγότερο μορφωμένοι έφυγαν από τις αγροτικές εργασίες και βρήκαν εργασία στις πόλεις σαν εργατικό δυναμικό. Η συσσώρευση στις πόλεις βρήκε διέξοδο στη βιομηχανία.

Η ταξική διάρθρωση της τουρκικής κοινωνίας αλλάζει. Η νέα σύνθεση της άρχουσας τάξης είναι πιο επιθετική και ανταγωνιστική. Αντί να ψάχνει κέρδη εντός της χώρας, ψάχνει αγορές στο εξωτερικό και γεωπολιτική επιρροή.

Η ανερχόμενη νέα βιομηχανική τουρκική αστική τάξη που συνεργάζεται στενά με το καθεστώς Ερντογάν απειλεί ή παρακάμπτει την παλαιά αστική τάξη που περιοριζόταν στη κατασκευή κτιρίων και στη διακίνηση πετρελαίων.

Παράθυρο ευκαιρίας για την Τουρκία

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδωσε τη δυνατότητα στην Τουρκία να παίξει σε πολλά επίπεδα πουλώντας όπλα στην Ουκρανία και παράλληλα μη εφαρμόζοντας τις κυρώσεις για την Ρωσία. Ότι δεν μπόρεσε να επιτύχει η Τουρκία μέσω των ευρωπαϊκών θεσμών το πέτυχε προκαταρκτικά μέσω διμερών συνεργασιών με την Μ. Βρετανία, Νορβηγία, δηλαδή τις δυο χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ που δεν ανήκουν στην Ε.Ε. καθώς και την Ιταλία, Ισπανία και φυσικά την Γερμανία.

Και τώρα που κυριαρχεί στην Ευρώπη ο πανικός των εξοπλισμών και η ελπίδα ότι η παρακμάζουσα βιομηχανία της θα ενισχυθεί, έρχεται η Τουρκία με έτοιμο στρατό και αμυντική βιομηχανία να δηλώσει ότι έχει τις ίδιες απόψεις με την Ευρώπη – like minded country – και μπορεί να καλύψει το κενό.

Με απλά λόγια η Ευρώπη των 450 εκατομμυρίων δεν έχει ετοιμοπόλεμο πάνω από ένα Σώμα Στρατού των 50.000 και στηρίζεται κύρια στις αεροπορικές δυνάμεις χωρίς επαρκή αντιαεροπορική προστασία και μέσα ηλεκτρονικού πολέμου. Δεν μπορεί να παράξει ούτε τα απαραίτητα πυρομαχικά πυροβολικού μια και όσα παράγει σε ένα χρόνο η Ρωσία παράγει σε ένα μήνα.

Την ίδια στιγμή ο Τράμπ απειλεί να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από την Ευρώπη.

Το κενό που δημιουργήθηκε, η Τουρκία προσπαθεί να το καλύψει με σκοπό να «μπει από το παράθυρο» στην Ευρώπη όχι μόνο στα εξοπλιστικά αλλά και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για επιχειρησιακά θέματα που αφορούν πολεμικές επιχειρήσεις ή ειρηνευτικές – ακόμη και με τουρκικά στρατεύματα και στη συνέχεια σε κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις.

Η στάση της ελληνικής κυβέρνησης

Η ελληνική κυβέρνηση αφήνει με διαρροές την άποψη ότι θα μπλοκάρει τη συνεργασία με την Τουρκία όταν έρθει η ώρα της διμερούς συμφωνίας με την Ε.Ε. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να επικαλεστεί την ύπαρξη απειλής πολέμου κάτι που όμως ισχύει από το 1995, με το τουρκικό Casus Belli, σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12ν.μ.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί η ελληνική κυβέρνηση δεν το επικαλέστηκε στην τωρινή απόφαση.

Η κυβέρνηση δεν χρησιμοποίησε τη «χρυσή» ευκαιρία να προτάξει και εξομοιώσει την τουρκική εισβολή στη Κύπρο με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Ιστορικά ο κατευνασμός καλοπιάνει και ηρεμεί τον αντίπαλο αλλά τον αποθρασύνει στη συνέχεια.

Και για να μη τρέφουμε ψευδαισθήσεις, η Ευρώπη των «Αξιών» και της «Δημοκρατίας» αγοράζει όπλα από τον ένα εισβολέα για να πολεμήσει τον άλλο εισβολέα.

Ο Ν. Τόσκας είναι υποστράτηγος ε.α. και πρώην υπουργός.

---