«Οι Ρώσοι έξω - Οι Αμερικανοί μέσα - Οι Ευρωπαίοι κάτω»

Φωτογραφία: Nikos Libertas / SOOC/ΑΡΧΕΙΟΥ

Του Νίκου Τόσκα | 20ή Αυγούστου 2025

Η «συμμαχία των προθύμων» κατάντησε σε ολιγαρχία της Ευρώπης, σε εποχή αποδυνάμωσης. Επόμενο βήμα θα είναι να εντείνουν την εξάρτηση των μικρών Ευρωπαίων μια και δεν τους μένει άλλος δρόμος.

Ο αρχικός σκοπός του ΝΑΤΟ όπως εκφράστηκε από τον πρώτο Γραμματέα του Λόρδο Ισμέι ήταν «to keep the Russians out, the Americans in and the Germans down». Ελαφρά παραφρασμένο, μετά τη συνάντηση των Ευρωπαίων με τον Τραμπ, θα μπορούσε σήμερα να είναι «Οι Ρώσοι έξω – Οι Αμερικανοί μέσα – Οι Ευρωπαίοι κάτω».

Η συνάντηση της Ουάσιγκτον απομάκρυνε τη συζήτηση για σύντομη ειρήνευση με εδαφικές παραχωρήσεις στη Ρωσία. Έδωσε έμφαση στις εγγυήσεις ασφαλείας της Ουκρανίας ακόμη και με υποκατάστατο του νατοϊκού άρθρου 5, με τη συμμετοχή των Αμερικανών ενώ συμφώνησαν για πώληση αμερικανικών όπλων ύψους 100 δις στην Ουκρανία, που θα πληρωθούν από τους Ευρωπαίους φορολογούμενους.

Η διμερής συνάντηση Πούτιν-Ζελένσκι και αργότερα τριμερής με τον Τραμπ δίνει ελπίδες για τερματισμό του πολέμου αλλά καθορίζει την αρχή μιας διαδικασίας και όχι το τέλος.

Τα συμφέροντα

Οι Ευρωπαίοι και κύρια ο Γερμανός καγκελάριος Μερτς φαίνεται ότι απέτρεψαν μια συμφωνία που θα ξεκινούσε από το εδαφικό και γύρισαν τη σελίδα και την προτεραιότητα στις εγγυήσεις ασφαλείας. Με τον τρόπο αυτό οι Ευρωπαίοι διατήρησαν την ευρω-ατλαντική γέφυρα και την παραμονή των Αμερικανών στην ασφάλεια της Ευρώπης.

Ότι μείνει από την Ουκρανία τείνει να γίνει ευρωπαϊκό πάνοπλο κάστρο και όχι ουδέτερη χώρα όπως έγινε η Αυστρία μεταπολεμικά. Την κατασκευή του κάστρου θα πληρώσουν οι Ευρωπαίοι εργαζόμενοι με την περικοπή των κοινωνικών και αναπτυξιακών προγραμμάτων.

Θα συνεχιστούν οι αγορές αμερικανικών όπλων με ευρωπαϊκά χρήματα και ο κανόνας που συμφωνήθηκε πριν λίγους μήνες στην Ε.Ε. για 65% εξοπλισμούς από ευρωπαϊκές χώρες έναντι 35% από άλλες, θα παραμείνει «φιλολογικό» κείμενο.

Στην πραγματικότητα τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών ισχυρών καπιταλιστικών κύκλων θέλουν τη συνέχιση της κρίσης στην Ουκρανία και την αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Τους συμφέρει η ένταση και η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία ώστε να συντηρήσουν την υποστήριξη των ΗΠΑ, την διατήρηση του ΝΑΤΟ και των ευρωατλαντικών δασμών.

Η Ευρώπη θα είναι αποικία των ΗΠΑ ενώ θα έχει την ψευδαίσθηση ότι είναι ‘’αυτόνομη’’ επειδή θα έχει τον δικό της εχθρό (Ρωσία). Η «αυτονομία» στους εξοπλισμούς παραμένει στα όνειρα του Ντράγκι.

Θα στέλνει τις βιομηχανίες της και τους επιστήμονες στην Αμερική και θα παραμείνει μια ισχυρή αγορά, μέχρι να παρακμάσει και να αποδυναμωθεί από τους υπερεξοπλισμούς, τις αμερικανικές κυρώσεις, τις κινεζικές εισαγωγές και το αδυνατισμένο κοινωνικό κράτος.

Η «συμμαχία των προθύμων» κατάντησε σε ολιγαρχία της Ευρώπης, σε εποχή αποδυνάμωσης. Επόμενο βήμα θα είναι να εντείνουν την εξάρτηση των μικρών Ευρωπαίων μια και δεν τους μένει άλλος δρόμος.

Ο Τραμπ θέλει να απομακρύνει τη Ρωσία από την Κίνα, να στερήσει την Ρωσία από τον γενικότερο περιφερειακό ρόλο της στην Ασία, δίνοντάς της ένα κομμάτι της Ουκρανίας για να υπάρχει εχθρός απέναντι στην Ευρώπη η οποία έτσι θα διατηρείται εξαρτημένη από τα αμερικανικά όπλα και ηγεμονία και θα τροφοδοτείται με ακριβή αμερικανική ενέργεια.

Η Ρωσία του Πούτιν θα μοιράζεται με τις ΗΠΑ αλλά και την Κίνα τις σπάνιες γαίες και την ενέργεια και θα εξαρτάται από τις δυο αυτές υπερδυνάμεις. Φυσικά αυτές είναι οι επιδιώξεις του Τραμπ. Η Ρωσία δεν είναι εύκολο θύμα και δεν έχει σκοπό να είναι «βενζινάδικο» και «ορυχείο». Από διαλυμένη χώρα στο τέλος του προηγούμενου αιώνα, κατόρθωσε να γίνει υπερδύναμη σε είκοσι χρόνια. Η Κίνα λογικά, θα ισχυροποιείται συνεχώς από την πρωτοπορία σε τεχνολογία που έχει αποκτήσει, τον κεντρικό σχεδιασμό και τη συμμετοχή τεράστιων μορφωμένων μαζών.

Οι ψευδαισθήσεις των Ευρωπαίων

Οι ψευδαισθήσεις είναι σαν το όπιο. Η αντίληψη που πλανάται ότι η Ευρώπη αγωνίζεται για την κυριαρχία της Ουκρανίας, για την Ελευθερία και την Δημοκρατία, είναι μια βολική άποψη για τα κυρίαρχα οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα των ισχυρών της περιοχής αλλά δεν έχει σχέση με τα κοινωνικά ζητούμενα ούτε με την κυριαρχία των κρατών της. Τουλάχιστον δεν έχει σχέση με αυτά τις τελευταίες δεκαετίες.

Αν η Ευρώπη ενδιαφερόταν για την κυριαρχία των κρατών - μελών δεν θα αδιαφορούσε για την κατοχή της Κύπρου από τα τουρκικά στρατεύματα ούτε θα έκλεινε τα μάτια στις τουρκικές προκλήσεις και απαιτήσεις στη Μεσόγειο και το Αιγαίο. Δεν θα έκλεινε συμφωνίες αμυντικής συνεργασίας με την Τουρκία για να φτιάξει ευρωπαϊκό στρατό.

Οι λαοί της Ευρώπης πείσθηκαν για την ρωσική απειλή και την ανάγκη επανεξοπλισμού που θα έφερνε την βιομηχανική πρόοδο και ανάπτυξη. Οι εξοπλισμοί όμως χρειάζονται κρίση και πολέμους. Και οι πόλεμοι φέρνουν καταστροφές και θύματα. Φέρνουν όμως μια επανεκκίνηση της οικονομίας και αναδιάταξη των ισχυρότερων οικονομιών. Δουλεύουν σαν την βαλβίδα της κατσαρόλας του ατμού. Τα κεφάλαια που περισσεύουν εκτονώνονται μέσω της καταστροφής.

Το οικοδόμημα τρίζει

Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα εξυπηρετεί πλέον καθαρά τα συμφέροντα της οικονομικής ολιγαρχίας των κυρίαρχων κρατών. Ο επανεξοπλισμός – REARM, είναι μια απεγνωσμένη προσπάθεια συνοχής αφού απέτυχε η οικονομική σύγκλιση και η ανάπτυξη με «σεβασμό» στο περιβάλλον. Είναι η τελευταία αν και ουτοπική γραμμή άμυνας των οικονομικών συμφερόντων της Ευρώπης. Για να τροφοδοτηθεί χρειάζεται συμμετοχή σε πόλεμο και άρνηση της διπλωματίας. Αυτό εξηγεί τη στάση της Ευρώπης στο Ουκρανικό, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που προσπαθούν να «γλείψουν» τις πληγές τους από τη συμμετοχή σε προηγούμενους πολέμους και να πουλήσουν στους Ευρωπαίους «ασφάλεια».

Η τωρινή πολιτική Τραμπ επιδιώκει μια μονοκρατορία των ΗΠΑ, χωρίς καν την Ευρώπη. Η Κίνα από την πλευρά της επιμένει ότι επιθυμεί ένα πολυδιάστατο κόσμο με εμπορικές σχέσεις και «ήπιο» οικονομικό ιμπεριαλισμό.

Όμως τα πρώτα σημάδια αποτυχίας του συστήματος που διαφημιζόταν πριν λίγα χρόνια σαν ολοκλήρωση και «τέλος της Ιστορίας» έχουν φανεί. Το παραγωγικό δυναμικό της Ευρώπης βρίσκεται καθηλωμένο και ειδικά της γερμανικής ατμομηχανής χωρίς χρέη αλλά με μηδενική ανάπτυξη. Οι υπόλοιπες χώρες της ηπείρου είναι καταχρεωμένες.

Οι ΗΠΑ παράγουν τα τελειότερα όπλα αλλά όχι καταναλωτικά προϊόντα και έχουν χρέος 37 δισ. Το κινεζικό πρότυπο έβαλε δυο σημαντικούς όρους. Τον κεντρικό σχεδιασμό και την ευρεία μόρφωση και χρησιμοποίηση των μαζών. Οι ανταγωνισμοί σε ποιοτικό επίπεδο συστημάτων προετοιμάζουν το έδαφος για σύγκρουση.

Οι κίνδυνοι της ελληνικής «δεδομένης» στάσης

Η πολιτική Τραμπ είναι «οι ισχυρές χώρες να επιβιώνουν, οι άλλες να υποτάσσονται». Η πολιτική της «ειρήνης μέσω της ισχύος» είναι κυρίαρχη. Η δήλωση Τραμπ ότι «η Ρωσία είναι ισχυρή χώρα ενώ η Ουκρανία αδύναμη» μπορεί να μεταφερθεί σε κοντινότερες σε εμάς περιοχές.

Η Τουρκία γίνεται καθημερινά ισχυρότερη στρατιωτικά, προκαλεί στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο και διεκδικεί θαλάσσιους χώρους, προκειμένου να αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη. Περιττό να πούμε ότι η πολιτική Μητσοτάκη βρίσκεται στον αέρα. Υποχωρεί συνεχώς σε όλα τα θέματα. Δείχνει ανοχή στον γεωπολιτικό χώρο για να συγκρατήσει ο Ερντογάν τις μεταναστευτικές ροές και να έχει την εύνοια της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Διακόπτει ακόμη και την πολιτιστική συνεργασία με την Ρωσία ενώ με την Κίνα οι σχέσεις είναι στοιχειώδεις.

Την ίδια στιγμή η Ε.Ε. αγκαλιάζει την Τουρκία, η οποία διεκδικεί ρόλο ρυθμιστή στην περιοχή. Δεν υπάρχει αντίδραση από τη χώρα μας στις τουρκικές προκλήσεις και σχεδιασμούς ούτε σε διπλωματικό επίπεδο ούτε με δυναμικό τρόπο. Νομίζουν κάποιοι ότι η χώρα μας βρίσκεται στη Βαλτική και όχι στη Μεσόγειο. Όταν ο Τραμπ συνομιλεί με τον Πούτιν εμείς δεν δεχόμαστε ούτε τα μπαλέτα Μπολσόι.

Τώρα που η κυβέρνηση θα έπρεπε να εκμεταλλευτεί τη στρατηγική θέση της χώρας, να κάνει ανοίγματα και να ενισχύσει τις σχέσεις με την Ρωσία και την Κίνα, βρίσκεται απομονωμένη, με κομμένες γέφυρες, χωρίς συγκοινωνίες που θα διευκολύνουν τις μεταφορές με τις γειτονικές χώρες, χωρίς πρωτοβουλίες στην Ευρώπη για αλλαγή της περιοριστικής πολιτικής, περιμένοντας τι θα μας επιτρέψουν οι κυρίαρχοι ευρωπαϊκοί κύκλοι και η εσωτερική οικονομική ολιγαρχία.

Υποχώρηση στο εσωτερικό, υποχώρηση στο εξωτερικό. Είναι μια καταστροφική συνταγή για την πολιτική της χώρας.

(Ο Νίκος Τόσκας είναι υποστράτηγος ε.α. και πρώην υπουργός)