Η Αντιπολίτευση και η Διαφθορά: Κριτική χωρίς Ουσία και η Σκιά της Θεσμικής Αμφισβήτησης

Στο δημόσιο διάλογο για τη διαφθορά στην Ελλάδα, η στάση και οι προτάσεις (ή η έλλειψή τους) των αντιπολιτευόμενων κομμάτων αποτελούν κρίσιμο αλλά συχνά προβληματικό παράγοντα. Η αντίληψη των πολιτών γι' αυτόν τον ρόλο είναι βαθιά κυνική και χαρακτηρίζεται από μια τριπλή διάσταση:

1. Επιλεκτική Κριτική: Όπλο Πολιτικού Αγώνα, Όχι Εργαλείο Αλλαγής

• Μέγιστη Επίθεση, Ελάχιστη Ανασφάλεια: Τα αντιπολιτευόμενα κόμματα χτυπούν αμείλικτα κάθε σκάνδαλο ή ένδειξη διαφθοράς που προέρχεται από την κυβέρνηση. Η κριτική τους είναι συχνά θεατρική , γεγονός που ενισχύει την αίσθηση του πολίτη ότι η διαφθορά είναι πανταχού παρούσα.

• Σιωπή και Αμνησία όταν Αφορά τον Εαυτό τους: Ωστόσο, οι πολίτες παρατηρούν μια εκπληκτική σιωπή ή ανεκτικότητα όταν τα σκάνδαλα αφορούν το δικό τους πολιτικό στρατόπεδο (π.χ. υποθέσεις από περίοδους που ήταν στην κυβἐρνηση στελέχη τους). Αυτή η επιλεκτικότητα υπονομεύει την αξιοπιστία της κριτικής και δημιουργεί την εντύπωση ότι η καταγγελία της διαφθοράς είναι πολιτικός πόλεμος, όχι αληθινή αγωνία για καθαρότητα.

• Απουσία "Αυτοκριτικής": Σπάνια αναγνωρίζουν δομικά προβλήματα ή ευθύνες του δικού τους παρελθόντος που συνέβαλαν στη σημερινή κατάσταση.

2. Άδειο Πρόγραμμα: Η Έλλειψη Συνεκτικών Προτάσεων για Θεσμική Επανόρθωση

• Εστίαση σε "Ατομικές Ευθύνες", Όχι στο Σύστημα: Η αντιπολίτευση τείνει να προσωποποιεί το πρόβλημα ("Ο τάδε είναι διεφθαρμένος"), αλλά παρουσιάζει ελάχιστες ουσιαστικές προτάσεις για τη θεραπεία των συστημικών αιτιών (υπολειτουργία θεσμών, αδυναμία της Δικαιοσύνης, ανεξάρτητες αρχές χωρίς δόντια).

• Αόριστες Δηλώσεις, Έλλειψη Τεχνικών Λεπτομερειών: Προτάσεις όπως "ενίσχυση της διαφάνειας" ή "να διώξουμε τους διεφθαρμένους" είναι αόριστες και χωρίς σαφἐς τεχνικό περιεχόμενο ή χρονοδιάγραμμα εφαρμογής. Απουσιάζουν συγκεκριμένα σχέδια για:

  • Πώς θα ενδυναμωθούν πραγματικά οι ανεξάρτητες αρχές (πόροι, εξουσίες, ασυλία από πολιτική πίεση).

  • Πώς θα επιταχυνθεί δραστικά η δικαιοσύνη και θα εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία της.

  • Πώς θα αποπολιτικοποιηθεί η δημόσια διοίκηση και θα εφαρμοστεί αξιοκρατία.

• Αποφυγή Δύσκολων Θεμάτων: Τα κόμματα αποφεύγουν να μιλήσουν για δυσάρεστα μέτρα που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά (π.χ. πραγματική αξιολόγηση δημοσίων υπαλλήλων, δραστική μείωση γραφειοκρατίας, αυστηρές κυρώσεις σε πολιτικά στελέχη, μεταρρυθμίσεις που αγγίζουν ισχυρά συμφέροντα).

3. Άρνηση Θεσμικής Αλλαγής: Η Προστασία του Κατεστημένου Συστήματος

• Η "Η ‘Ἀγραφη Συμφωνία" για τη Διαιώνιση του Μοντέλου: Πολλοί πολίτες πιστεύουν ότι υπάρχει μια άγραφη συνθήκη μεταξύ κυβερνώντων και αντιπολιτευόμενων: Κανένας δεν θέλει πραγματικά να ανατρέψει το σύστημα που τους ωφελεί όλους εναλλάξ. Η αντιπολίτευση φοβάται ότι αν προτείνει ριζικές θεσμικές αλλαγές (π.χ. πλήρη ανεξαρτησία δικαστών, πραγματικά ισχυρές αρχές), θα δέσει τα χέρια της όταν ανέβει στην εξουσία.

• Θεσμική Αμφισβήτηση αντί για Ενδυνάμωση: Αντί να προτείνουν ενδυνάμωση θεσμών, αντιπολιτευόμενα κόμματα συχνά υπονομεύουν την αξιοπιστία τους (π.χ. κατηγορώντας δικαστές για μεροληψία, αμφισβητώντας την ανεξαρτησία αρχών) όταν οι εν λόγω θεσμοί δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους. Αυτό εξασθενεί περαιτέρω την ήδη κλονισμένη εμπιστοσύνη των πολιτών.

• Συντηρητισμός υπό τον Μανδύα της "Πραγματικότητας": Τα αντιπολιτευόμενα κόμματα δικαιολογούν την έλλειψη ριζοσπαστικών προτάσεων με λογικές όπως "δεν είναι ρεαλιστικό", "η κοινωνία δεν είναι έτοιμη", προβάλλοντας έναν συντηρητισμό που διαιωνίζει το κατεστημένο.

Η Αντίληψη των Πολιτών: Απογοήτευση και Αποστροφή

Το αποτέλεσμα αυτής της τριπλής στάσης (κριτική χωρίς αξιοπιστία, κενό πρόγραμμα, άρνηση θεσμικής αλλαγής) είναι βαθιά απογοήτευση:

• "Όλοι το ίδιο είναι": Η πιο διαδεδομένη αντίληψη. Ο πολίτης βλέπει την αντιπολίτευση όχι ως εγγυητή αλλαγής, αλλά ως μέρος του ίδιου προβληματικού συστήματος.

• Έλλειψη Εναλλακτικής: Η απουσία αξιόπιστης και τεκμηριωμένης εναλλακτικής πρότασης από την αντιπολίτευση αφήνει τον πολίτη χωρίς πολιτική διέξοδο. Αυτό τροφοδοτεί την αποστασιοποίηση από τα κόμματα και την αύξηση της απολιτικοποίησης.

• Στείρα Αντιπαράθεση: Ο δημόσιος διάλογος για τη διαφθορά περιορίζεται συχνά σε καταγγελίες και αντεκκαταγγελίες, χωρίς να προχωρά σε ουσιαστική συζήτηση για θεραπευτικά μέτρα. Η αντιπολίτευση δεν αναγκάζει την κυβέρνηση σε σοβαρή συζήτηση για θεσμικές μεταρρυθμίσεις.

• Ενίσχυση της Μετάθεσης Ευθυνών: Η στάση της αντιπολίτευσης ενισχύει τον κύκλο της μετάθεσης ευθυνών. Η κυβέρνηση κατηγορεί την αντιπολίτευση για εμπόδια και αρνητικότητα, η αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση για διαφθορά και αδιαφορία, και η πραγματική αλλαγή παραμένει στο περιθώριο.

Συμπέρασμα: Το Κόστος της Πολιτικής Κληρονομιάς

Η στάση της αντιπολίτευσης απέναντι στη διαφθορά δεν είναι ανεξάρτητη από την ευρύτερη κουλτούρα. Είναι προϊόν και ταυτόχρονα συντηρητικό δύναμο του ίδιου συστήματος που τρέφει το πρόβλημα. Η έλλειψη αξιόπιστης, συνεκτικής και ριζοσπαστικής εναλλακτικής πρότασης δεν είναι απλώς πολιτική ανικανότητα, αλλά συστημική αποτυχία που αφήνει τους πολίτες χωρίς ελπίδα για θεμελιώδη αλλαγή. Μέχρι η αντιπολίτευση να μετατραπεί από θεατή κριτικό σε φορέα συγκεκριμένων, δομικών μεταρρυθμίσεων που αγγίζουν τα συμφέροντα και των δύο πλευρών, η αντίληψη των πολιτών θα παραμένει κλειδωμένη στην απογοήτευση και την πεποίθηση ότι η διαφθορά είναι ένα αμετακίνητο στοιχείο της ελληνικής πολιτικής σκηνής, ανεξάρτητα από το ποιος βρίσκεται στην εξουσία. Αυτή η κατάσταση δεν αφορά μόνο την πολιτική αντιπαράθεση, αλλά την αυτή την ύπαρξη της δημοκρατικής εναλλαγής ως μοχλού για βελτίωση.

---