6η Αυγούστου 1945 (Χιροσίμα) - 9η Αυγούστου 1945 (Ναγκασάκι): Οι κίνδυνοι σήμερα πολλαπλασιάζονται!

Του Νίκου Τόσκα | 6η Αυγούστου 2025

Οι εννέα πυρηνικές δυνάμεις, ΗΠΑ, Ρωσία, Μ. Βρετανία, Γαλλία, Κίνα, Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ, Βόρεια Κορέα, διαθέτουν 12.405 πυρηνικές κεφαλές. Από αυτές περί τις 9.614 είναι αποθηκευμένες και περί τις 3.912 – κύρια αμερικανικές και ρωσικές – είναι σε υψηλή ετοιμότητα (αναπτυγμένες).

Τον Μάιο του 1945, όταν η ναζιστική Γερμανία συνθηκολογούσε στο Βερολίνο, η Ιαπωνία συνέχιζε τον πόλεμο στην Κίνα και τον Ειρηνικό.

Το ιαπωνικό στρατηγείο συγκέντρωνε τις δυνάμεις του στην ανατολική ακτή της Κίνας και οι Εθνικιστές του Τσιανκ-Κάι-σεκ, υποστηριζόμενοι από τους Αμερικανούς από την μια πλευρά και οι Κομμουνιστές του Μάο από την άλλη, προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν τα κενά που δημιουργούνταν για να έχουν καλύτερες θέσεις την επόμενη μέρα. Οι συνομιλίες μεταξύ των δυο κινεζικών πλευρών, υπό την διαιτησία των Αμερικανών, είχαν διακοπεί από τον Φεβρουάριο του 1944. Οι Ιάπωνες είχαν εφαρμόσει σκληρότερα μέτρα κατοχικής βίας ακόμη και από την ναζιστική Γερμανία. Από το 1938 είχαν συγκεντρώσει 3.000 Ιάπωνες επιστήμονες για διεξαγωγή χημικού και βιολογικού πολέμου. Διέσπειραν τύφο σε ποτάμια, για να προσβάλουν τα σοβιετικά στρατεύματα του Ζούκοφ στη Ματζουρία το 1938 και αργότερα έκαναν πειράματα σε Αμερικανούς και συμμάχους αιχμαλώτους. Δυστυχώς, όλοι αυτοί οι «επιστήμονες» και ο στρατηγός που τους κατεύθυνε, αμνηστεύτηκαν από τον στρατηγό Μακ Άρθουρ και χρησιμοποιήθηκαν αργότερα από τους Αμερικανούς. Κάτι αντίστοιχο με τους Γερμανούς επιστήμονες πυραυλικών συστημάτων, οι οποίοι αφού έφτιαξαν τις βόμβες-πυραύλους V-1/V-2 και βομβάρδιζαν το Λονδίνο, «συνέχισαν» την καριέρα τους φτιάχνοντας πυραύλους για την αμερικανική NASA.

Το αμερικανικό στρατιωτικό επιτελείο εκτίμησε ότι θα κόστιζε 250.000 απώλειες μια επιχείρηση κατάληψης της ηπειρωτικής Ιαπωνίας και θα διαρκούσε πάνω από ένα χρόνο.

Στην πραγματικότητα η απόφαση ήταν πολιτική και αφορούσε τον εκφοβισμό της νέας ανταγωνιστικής δύναμης, της Σοβιετικής Ένωσης. Ο εκφοβισμός έπρεπε να περιλαμβάνει μαζικά θύματα άλλως θα μπορούσε η ατομική βόμβα να ριχθεί σε κάποιο ακατοίκητο νησί και τα αποτελέσματα θα τα έβλεπαν οι Ιάπωνες.

Την 08.15 το πρωί της 6ης Αυγούστου έπεφτε η πρώτη ατομική βόμβα στη Χιροσίμα. Οι απώλειες ήταν 100.000 νεκροί άμεσα και πολλές χιλιάδες αργότερα από εγκαύματα, ραδιενεργό ακτινοβολία και τραυματικό σοκ. Την 9η Αυγούστου έπεφτε η δεύτερη ατομική βόμβα στο Ναγκασάκι, σκοτώνοντας 35.000 ανθρώπους.

Την ίδια μέρα ο Σοβιετικός στρατός επιτίθετο στους Ιάπωνες στη Μαντζουρία και την βόρεια Κίνα.

Την 15η Αυγούστου ο Ιάπωνας αυτοκράτορας ανακοίνωνε συνθηκολόγηση και την 30η Αυγούστου οι Αμερικανοί αποβιβάζονταν στην Γιοκοχάμα για να καταλάβουν την υπόλοιπη Ιαπωνία.

Ο ψυχρός πόλεμος άρχισε σχεδόν άμεσα και σε πέντε χρόνια ήταν γεγονός ο ανταγωνισμός των πυρηνικών όπλων.

Στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου ο κόσμος έφτασε στο χείλος της καταστροφής.

Μεταξύ του 1952 και του 1955, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Σοβιετική Ενωση προχώρησαν σε σειρά δοκιμών θερμοπυρηνικών όπλων με ισχύ εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη από τη βόμβα που ρίχτηκε στη Χιροσίμα.

Στην κρίση της Κούβας (13 τρομακτικές μέρες το 1962) εγκαταστάθηκαν σοβιετικοί πύραυλοι στο νησί, έγινε αμερικανικός ναυτικός αποκλεισμός και τελικά υπήρξε συμφωνία με απόσυρση των σοβιετικών πυραύλων από την Κούβα και αντίστοιχη απόσυρση των αμερικανικών πυραύλων από την Τουρκία.

Στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, παρά τον ανταγωνισμό, έγιναν πολλές προσπάθειες για μείωση των πυρηνικών όπλων. Μετά το 1990 η τάση ήταν στη συγκέντρωση των πυρηνικών στις μεγάλες δυνάμεις και η αποτροπή διασποράς δε άλλες.

«Ο πυρηνικός πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και δεν πρέπει να γίνει»

Το 2021 εμφανίστηκαν κάποιες ελπίδες για μεγαλύτερο έλεγχο των πυρηνικών. Τον Ιανουάριο του 2021 υπογράφτηκε από 50 κράτη η συμφωνία για την απαγόρευση των πυρηνικών (Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons - TPNW), η New START (συμφωνία για περιορισμό των στρατηγικών όπλων του 2010) επεκτάθηκε για πέντε έτη, άρχισαν οι συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (JCPOA), έγινε η κοινή δήλωση των πέντε μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας (P5) τον Ιανουάριο του 2022, ότι ‘’ο πυρηνικός πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και δεν πρέπει να γίνει’’.

Εξανεμίστηκαν οι ελπίδες

Οι ελπίδες αυτές εξανεμίστηκαν μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Άρχισαν απειλές για χρήση πυρηνικών, σταμάτησαν οι συνομιλίες Ρωσίας-ΗΠΑ, δεν απέδωσαν ακόμη οι συνομιλίες με το Ιράν, τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας άρχισαν να αντιτίθενται στη συμφωνία TPNW και καμία πυρηνική δύναμη δεν επιθυμεί συνομιλίες για έλεγχο των στρατηγικών πυρηνικών όπλων.

Η εξέλιξη της τεχνολογίας αύξησε τους κινδύνους αντί να τους μειώνει. Για παράδειγμα, οι νέοι υπερηχητικοί πύραυλοι εκτός της ταχύτητας που πλησιάζει τα 10 mach, έχουν μεγάλη δυνατότητα ελιγμών και έτσι μειώνουν τη δυνατότητα αναχαίτισής τους. Για παράδειγμα, ένας διηπειρωτικός πύραυλος μέχρι τώρα χρειαζόταν 20-30’ για να φτάσει από την Μόσχα στη Ν. Υόρκη ή αντίστροφα. Τώρα θα χρειάζεται γύρω στα 10’. Που σημαίνει ο χρόνος αντίδρασης ή αντιμετώπισης λάθους μειώνεται σημαντικά.

Η Ρωσία έχει κατασκευάσει και αναμένεται η καθέλκυση του μεγαλύτερου υποβρυχίου μήκους 180 μέτρων με πυρηνοκίνητη τορπίλη και με πυρηνική κεφαλή (Poseidon). Αυτή θα μπορεί να κινηθεί κοντά στο βυθό σε μεγάλες αποστάσεις χιλιάδων μιλίων και να προσβάλει παράκτιες περιοχές της Αμερικής χωρίς να γίνει αντιληπτή ή (εναλλακτικά) να εκραγεί στη θάλασσα και να προκαλέσει τεράστιο τσουνάμι που θα πνίξει παράκτιες περιοχές. Ο αγώνας για δύσκολα ανιχνεύσιμα πυρηνικά όπλα οδηγεί σε μειωμένο χρόνο αντίδρασης και επόμενα σε αχρήστευση των αντιπυραυλικών συστημάτων. Τα παλιά συστήματα του ‘’πολέμου των άστρων’’ ή των αντιπυραυλικών εγγύς της Ρωσίας εγκαταλείφθηκαν ακριβώς γι αυτούς τους λόγους.

Θα αυξηθούν την επόμενη δεκαετία τα πυρηνικά οπλοστάσια

Το σουηδικό ινστιτούτο στρατηγικών αναλύσεων SIPRI καταγράφει στην ετήσια έκθεσή του ότι τα πυρηνικά οπλοστάσια αναμένεται να αυξηθούν την ερχόμενη δεκαετία. Οι εννέα πυρηνικές δυνάμεις, ΗΠΑ, Ρωσία, Μ. Βρετανία, Γαλλία, Κίνα, Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ, Βόρεια Κορέα, διαθέτουν 12.405 πυρηνικές κεφαλές. Από αυτές περί τις 9.614 είναι αποθηκευμένες και περί τις 3.912 – κύρια αμερικανικές και ρωσικές – είναι σε υψηλή ετοιμότητα (αναπτυγμένες). Ο ατομικές βόμβες της Χιροσίμα-Ναγκασάκι είχαν ισχύ 10-15 ΚΤ (αντίστοιχο 15.000 τόνων συμβατικών εκρηκτικών ΤΝΤ). Σήμερα έχουν ισχύ πολλαπλάσια, από 100 ΚΤ μέχρι Μεγατόνους και μπορούν να καταστρέψουν τον πλανήτη πολλές φορές.

Σύμφωνα με το SIPRI και την Federation of American Scientists, οι εννέα πυρηνικές δυνάμεις από το 2024 άρχισαν να εκσυγχρονίζουν τα πυρηνικά τους και προσθέτουν νεότερες εκδόσεις.

Η τάση μείωσης των πυρηνικών που υπήρχε μέχρι το τέλος του ψυχρού πολέμου άρχισε να αντιστρέφεται και τα επόμενα χρόνια θα δούμε εκσυγχρονισμό των υπαρχόντων πυρηνικών ή κατασκευή νέων όπλων με αυξημένες καταστρεπτικές δυνατότητες.

Το 90% των πυρηνικών όπλων ανήκει στις ΗΠΑ και στη Ρωσία. Σε περίπτωση που δεν ανανεωθεί η συμφωνία του 2010 (New START) που λήγει τον Φεβρουάριο του 2026 και προβλέπει διατήρηση του αριθμού των υπαρχόντων πυρηνικών κεφαλών, εκτιμάται ότι θα αυξηθεί ο αριθμός των κεφαλών μια και υπάρχει πλέον η δυνατότητα οι πύραυλοι να μεταφέρουν πολλαπλές κεφαλές.

Η ρωσική ρίψη του πυραύλου Oreshnik, με πολλές συμβατικές κεφαλές, στην Ουκρανία ήταν ακριβώς μια ‘’επίδειξη’’ αυτών των δυνατοτήτων.

Η νέα αμερικανική πολιτική ισχυρίζεται ότι σε όποια νέα συμφωνία πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα πυρηνικά της Κίνας.

Η Κίνα έχει σύμφωνα με το SIPRI, 600 πυρηνικές κεφαλές αλλά προσθέτει 100 κάθε χρόνο ώστε το 2035 θα έχει 1.500 κεφαλές και θα έχει φτάσει το 1/3 των ρωσικών ή αμερικανικών. Έχει δε κατασκευάσει 350 νέα σιλό για διηπειρωτικούς πυραύλους στην έρημο και στα βουνά.

Η Μ. Βρετανία, με όλες τις κυβερνήσεις, έχει υποστηρίξει με εμμονή το πυρηνικό οπλοστάσιο μέσω των υποβρυχίων της και δήλωσε ότι δεν θα δίνει περαιτέρω πληροφορίες.

Η Ινδία και το Πακιστάν εκσυγχρονίζουν τα συστήματα εκτόξευσης πυρηνικών μέσω πολλαπλών εκτοξευτών.

Η. Βόρεια Κορέα με 50 πυρηνικές κεφαλές και υλικό για επιπλέον 40, είναι κοντά στην κατασκευή τακτικού πυρηνικού, μικρής ισχύος και εμβέλειας.

Το Ισραήλ βελτιώνει τα συστήματα προώθησης στους πυραύλους Jericho και αυξάνει την παραγωγή πλουτωνίου στον αντιδραστήρα της Dimona.

Η τεχνητή νοημοσύνη

Οι τεχνολογίες της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), του κυβερνοπολέμου, της δορυφορικής επισκόπησης και των τηλεπικοινωνιών, οι διάφοροι αυτοματισμοί, αυξάνουν την ανάθεση των πυρηνικών στις μηχανές, με ότι αβεβαιότητες αυτό προκαλεί και ότι δυνατότητες λάθους.

Η επιπλέον αβεβαιότητα της πολιτικής Τραμπ, αυξάνει επίσης την γενικότερη ‘’ομίχλη’’ στους παγκόσμιους κινδύνους.

Οι τελευταίοι πόλεμοι στην Ουκρανία, στη Γάζα και ο ολιγοήμερος Ινδο-Πακιστανικός πόλεμος έδειξαν ότι τα πυρηνικά δεν αποτρέπουν τους συμβατικούς πολέμους, όπως πίστευαν από παλιά. Αντίθετα υπάρχει ο κίνδυνος ο συμβατικός πόλεμος να εξελιχθεί σε πυρηνικό.

Μάλιστα οι δυνατότητες μεγάλης καταστροφής με συμβατικά όπλα όπως οι ρωσικές θερμοβαρικές βόμβες τείνουν να δημιουργήσουν την αντίληψη ότι δεν υπάρχει διαφορά με τα τακτικά πυρηνικά και επόμενα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε τοπικό επίπεδο, χωρίς επιπλέον κινδύνους. Αυτή η αντίληψη παραβλέπει την αλυσιδωτή αντίδραση από το μικρό πυρηνικό στο μεγάλο.

Η προσβολή των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν έδειξε ότι δεν είναι δυνατή η ολοσχερής καταστροφή τους και μόνο οι διαπραγματεύσεις, οι έλεγχοι και ένα γενικότερο περιβάλλον ασφάλειας μπορεί να αποτρέψουν την διάδοση των πυρηνικών.

Οι δηλώσεις Μακρόν ότι μπορεί να αναλάβει η γαλλική πυρηνική ομπρέλα την προστασία της Ευρώπης και το νέο εξοπλιστικό REARM αυξάνουν τους κινδύνους σε μια εποχή που δεν μοιάζει με τη δεκαετία του 1980 όταν οι μαζικές κινητοποιήσεις στις ευρωπαϊκές πόλεις απέτρεψαν, τελικά, την εγκατάσταση πυραύλων από Αμερικανούς και Σοβιετικούς.

Η γενικότερη τάση είναι για περισσότερα πυρηνικά ακόμη και από μικρές χώρες, με πολλαπλές κεφαλές που μπορούν να πλήξουν ανεξάρτητους στόχους. Μαζί με τα μεγάλα αναπτύσσονται και τα τακτικά πυρηνικά, μικρού βεληνεκούς και ισχύος, ακόμη και φορητά που μπορούν να μεταφερθούν σε εχθρικές εγκαταστάσεις.

Η τεχνολογία βοηθάει στην εξομοίωση των συμβατικών όπλων με τα πυρηνικά. Όμως τη θέση της Δρέσδης στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μπορεί να πάρει σε αυτή την περίπτωση ολόκληρος ο πλανήτης. Και δεύτερος δεν υπάρχει.

Η ανθρωπότητα μπορεί να δει τρίτο παγκόσμιο πόλεμο- Το σίγουρο είναι ότι δεν θα ζήσει για να δει τον τέταρτο

Όπως έχει ειπωθεί, η ανθρωπότητα μπορεί να δει τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Το σίγουρο είναι ότι δεν θα ζήσει για να δει τον τέταρτο, για να θυμηθούμε τα λόγια του Αϊνστάιν. Κάποιες θεωρίες ότι ο άνθρωπος θα μετακομίσει σε άλλο πλανήτη για να επιβιώσει μάλλον σαν ανοησίες ακούγονται ενώ καθησυχάζουν τους αφελείς, όπως είπε ο καθηγητής Κριμιζής της NASA, για παλαιότερες δηλώσεις του Έλον Μασκ.

Ο παρατεταμένος πόλεμος στην Ουκρανία αυξάνει την αντιπαράθεση συμβατικών και τοποθέτηση πιθανόν πυρηνικών όπλων στη περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης και στα Βαλκάνια. Ο κίνδυνος από λάθος δεν είναι αμελητέος. Ο εφησυχασμός και οι αυταπάτες αυξάνουν τον κίνδυνο.

Η μόνη λύση σήμερα, 80 χρόνια μετά την ατομική καταστροφή στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, είναι η άμεση μείωση των πυρηνικών όπλων, με στόχο τον αφοπλισμό.

Αλλιώς θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι ο πιο ηλίθιος τρόπος για να καταστραφεί η ανθρωπότητα είναι είτε με σταδιακή κλιματική καταστροφή είτε με άμεση πυρηνική καταστροφή, για να επικρατήσει πάνω στις στάχτες ένα κράτος για λίγες μέρες…

(Ο Νίκος Τόσκας είναι υποστράτηγος ε.α. και πρώην υπουργός)

---