Μια Απλοϊκή Ανάγνωση της Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής

Στην ελληνική δημοσιογραφία και σε ορισμένους διεθνολόγους, έχει εδραιωθεί η άποψη πως ο Βλαντιμίρ Πούτιν "κοροϊδεύει" ή "χειραγωγεί" τον Ντόναλντ Τραμπ στις τηλεφωνικές τους συνομιλίες, υπονοώντας ότι η αμερικανική εξωτερική πολιτική είναι έρμαιο των αποφάσεων ενός, δήθεν, ευάλωτου προέδρου. Αυτή η ανάγνωση, αν και ελκυστική για την απλότητά της, αγνοεί την πολυπλοκότητα των διεθνών σχέσεων και υποτιμά τους θεσμικούς μηχανισμούς που διέπουν την αμερικανική εξωτερική πολιτική.

Η Πολυπλοκότητα της Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής

Η ιδέα ότι ο Αμερικανός πρόεδρος είναι ένας μονάρχης που μπορεί να αποφασίζει ερήμην του κρατικού μηχανισμού, είναι βαθιά λανθασμένη. Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ δεν είναι το προσωπικό project ενός και μόνο ατόμου, όσο ισχυρό κι αν είναι το προεδρικό αξίωμα. Αντίθετα, είναι το αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης διαδικασίας που περιλαμβάνει:

• Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ: Ένας τεράστιος διπλωματικός μηχανισμός με χιλιάδες έμπειρους διπλωμάτες και αναλυτές που συλλέγουν πληροφορίες, αναλύουν καταστάσεις και διαμορφώνουν προτάσεις πολιτικής.

• Το Πεντάγωνο και η Κοινότητα Πληροφοριών: Οι ένοπλες δυνάμεις και οι υπηρεσίες πληροφοριών (CIA, NSA κ.ά.) παρέχουν κρίσιμες αναλύσεις και επιχειρησιακά δεδομένα, διαμορφώνοντας την αμυντική και ασφαλείας πολιτική.

• Το Κογκρέσο: Με τις επιτροπές εξωτερικών σχέσεων και άμυνας, το Κογκρέσο έχει σημαντικό ρόλο στην έγκριση συνθηκών, τη χρηματοδότηση πρωτοβουλιών και τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας. Οι νομοθέτες, ανεξαρτήτως κομματικής γραμμής, συχνά διαμορφώνουν ανεξάρτητες απόψεις και πιέζουν για συγκεκριμένες κατευθύνσεις.

• Οι Ομάδες Συμφερόντων και τα Think Tanks: Πλήθος οργανώσεων, λόμπι και δεξαμενών σκέψης επηρεάζουν τη δημόσια συζήτηση και ασκούν πιέσεις στην εκάστοτε κυβέρνηση.

• Η Κοινή Γνώμη: Αν και συχνά υποτιμάται, η κοινή γνώμη, μέσα από δημοσκοπήσεις και την κάλυψη των μέσων ενημέρωσης, διαδραματίζει επίσης τον ρόλο της.

Ακόμη και ο Ντόναλντ Τραμπ, με το ανορθόδοξο στιλ του, λειτουργεί εντός αυτού του θεσμικού πλαισίου. Οι δηλώσεις του, οι τηλεφωνικές του συνομιλίες, ακόμη και οι tweets του, υπόκεινται σε ανάλυση και συχνά τροποποιούνται ή αντισταθμίζονται από τις ενέργειες των υπολοίπων κρατικών φορέων.

Γιατί η Απλοϊκή Ανάλυση "Πουλάει";

Η επικράτηση της άποψης περί "κοροϊδίας" από τον Πούτιν οφείλεται σε διάφορους παράγοντες:

• Η γοητεία της προσωπικότητας: Είναι πιο εύκολο και εντυπωσιακό να αναλύεις τις διεθνείς σχέσεις μέσα από το πρίσμα των προσωπικών σχέσεων δύο ηγετών, παρά μέσα από την πολυπλοκότητα των θεσμών και των δομών εξουσίας.

• Η ελληνική κουλτούρα: Στην Ελλάδα, υπάρχει μια τάση να αποδίδονται οι πολιτικές εξελίξεις σε προσωπικές αντιπαλότητες ή αδυναμίες, παρά σε συστημικούς παράγοντες.

• Η ανάγκη για εύκολη εξήγηση: Σε έναν όλο και πιο πολύπλοκο κόσμο, οι απλοϊκές εξηγήσεις προσφέρουν μια ψευδαίσθηση κατανόησης και ελέγχου.

• Η πολιτική σκοπιμότητα: Για κάποιους, η ανάδειξη του Τραμπ ως "κορόιδου" εξυπηρετεί την πολιτική τους ατζέντα, είτε ως κριτική στην αμερικανική πολιτική γενικότερα, είτε ως ενίσχυση της αντίληψης περί αδυναμίας των ΗΠΑ.

Το Ρεαλιστικό Σενάριο

Ας είμαστε ρεαλιστές: Ο Πούτιν, ως έμπειρος πολιτικός και πρώην αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών, είναι αναμφίβολα ένας ικανός διαπραγματευτής. Ωστόσο, η ιδέα ότι μπορεί να "κοροϊδέψει" ή να "χειραγωγήσει" τον Πρόεδρο των ΗΠΑ και να ανατρέψει την πορεία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής είναι υπερβολική. Οι συνομιλίες μεταξύ ηγετών είναι μέρος ενός ευρύτερου παιχνιδιού ισχύος, όπου ο καθένας προσπαθεί να προωθήσει τα συμφέροντα της χώρας του.

Οι ΗΠΑ, με τον τεράστιο διπλωματικό, στρατιωτικό και οικονομικό τους μηχανισμό, διαθέτουν μια δομημένη εξωτερική πολιτική που, αν και μπορεί να παρουσιάζει διαφοροποιήσεις ανάλογα με τον πρόεδρο, δεν είναι ποτέ αποκλειστικό προϊόν προσωπικών διαθέσεων. Η ανάλυση των διεθνών σχέσεων απαιτεί βάθος και κατανόηση των δομών, όχι απλά σκανδαλοθηρικές ερμηνείες.

Από τον Νίκο Πανόπουλο.

---