Η Κρίση Νερού στο Ιράκ και το Ιράν: Στρατηγική Εξουσία ή Κοινή Κακοδιαχείριση;
Η Κοιλάδα των Δύο Ποταμών Στεγνώνει: Η Πολιτική της Σταγόνας στο Ιράκ και το Ιράν
Του Βασίλη Αλφειώτη | 15η Αυγούστου 2025
Η Ξηρασία Γίνεται Όπλο στη Μέση Ανατολή, Ενώ Οι Υποδομές Καταρρέουν
Εισαγωγή.
Το Ιράκ, η χώρα της οποίας η ταυτότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Τίγρη και τον Ευφράτη, αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή κρίση νερού. Οι δύο ποταμοί, που καλύπτουν το 86% των επιφανειακών υδάτων της χώρας, έχουν μειωθεί σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Η ξηρασία, οι αναχωματώσεις από τα ανωτερόβια κράτη και η εγκατάλειψη των υποδομών έχουν μετατρέψει την πλούσια κοιλάδα των ποταμών σε ξηρασία, προκαλώντας οικολογική καταστροφή, οικονομική αστάθεια και πολιτική ένταση. Το Ιράν, επίσης, αντιμετωπίζει την ίδια μοίρα, καθώς οι δικές του ξηρασίες και οι υδροηλεκτρικές κατασκευές εντείνουν την κρίση.
Η Πτώση των Ποταμών: Από Πλεόνασμα σε Έλλειψη.
Πριν από μια δεκαετία, το Ιράκ είχε περίσσευμα νερού. Το 2019, οι βροχοπτώσεις γέμισαν τα αποθέματα σε 65 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Σήμερα, τα αποθέματα έχουν πέσει κάτω από τα 10 δισεκατομμύρια, με το Τουρκικό φράγμα Ιλισού και το Ιρανικό φράγμα Ντάριαν να περιορίζουν δραστικά τις ροές.
Η Τουρκική "Πολιτική της Σταγόνας":
Η Τουρκία ελέγχει και τους δύο ποταμούς μέσω τεράστιων υδροηλεκτρικών έργων, όπως το φράγμα Ατατούρκ και το φράγμα Ιλισού. Παρά τις διεθνείς συμφωνίες, η Άγκυρα έχει μειώσει τις εκροές προς το Ιράκ στο "ελάχιστο ιστορικό επίπεδο," σύμφωνα με το Arab Weekly. Ο Ιρακινός βουλευτής Θαέρ Μουχαΐφ υποστηρίζει ότι οι αυξήσεις στις εκροές (π.χ., 420 m³/sec τον Ιούλιο-Αύγουστο) συνδέονται άμεσα με την ανάθεση συμβάσεων για την κατασκευή φραγμάτων σε Τουρκικές εταιρείες—μια συμφωνία που αναμένεται να λήξει τον Σεπτέμβριο, αφήνοντας το Ιράκ ξανά εκτεθειμένο.Το Ιράν: Ξηρασία και Υδροπολιτική.
Το Ιράν, το οποίο αντιμετωπίζει την δική του κρίση ξηρασίας (το 85% της επικράτειάς του είναι ξηρό ή ημι-ξηρό), έχει κατασκευάσει φράγματα όπως οι Ντάριαν και Σαρντάστ στις όχθες των ποταμών Ντιγιάλα και Μικρός Ζαμπ, οι οποίες τροφοδοτούν τον Τίγρη. Παρόλο που οι Ιρακινές αρχές αρνούνται ισχυρισμούς ότι το 70% της επαρχίας Ντιγιάλα στερείται νερού, η μειωμένη ροή από το Ιράν είναι ανεπίσημα αναγνωρισμένη. "Το Ιράν αντιμετωπίζει τη δική του κρίση, αλλά οι δράσεις του επιδεινώνουν την κατάσταση μας," δήλωσε αξιωματούχος του Υπουργείου Υδάτων του Ιράκ.
Κοινωνικοοικονομικές Επιπτώσεις: Μια Χώρα που Πνίγεται.Γεωργία και Αλιεία σε Κίνδυνο:
Η αλατότητα των ποταμών έχει αυξηθεί κατά 250% από το 2000, καταστρέφοντας τα χωράφια ρυζιού και βερίκοκου στη Νότια Ευφράτη. Πάνω από το 50% των γεωτρήσεων νερού στο Ιράκ είναι πλέον μη λειτουργικές, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.Κρίση Υγείας:
Η ρύπανση του νερού έχει προκαλέσει εισροή περιπτώσεων χολέρας, ιδιαίτερα στις φτωχές κοινότητες κατά μήκος του Ευφράτη.Πολιτική Αστάθεια:
Η Βαγδάτη κατηγορεί την Άγκυρα για 136 "παραβιάσεις" στα σύνορα από το 2014, συμπεριλαμβανομένων στρατιωτικών εισβολών και κατασκοπευτικών πτήσεων, που συνδέονται με τις διαπραγματεύσεις για το νερό. Στις φτωχικές συνοικίες της Βαγδάτης, διαδηλώσεις για την έλλειψη νερού και ηλεκτρικής ενέργειας έχουν κοστίσει ζωές.
Η Διπλωματική Αδυναμία: Συμφωνίες ή Συγκρούσεις;
Το Ιράκ έχει υπογράψει συμφωνίες για το νερό με την Τουρκία (1946) και το Ιράν (1975), αλλά αυτές έχουν καταστεί ανενεγές. Οι διαπραγματεύσεις έχουν εγκλωβιστεί σε αδιέξοδο:Η Τουρκία: Προτείνει την αύξηση των εκροών μόνο εάν το Ιράκ αποδεχτεί την κατασκευή περισσότερων φραγμάτων από Τουρκικές εταιρείες.
Το Ιράν: Απαιτεί από το Ιράκ να μειώσει τις ροές προς το Κουρδιστάν του Ιράν ως αντάλλαγμα για την σταθεροποίηση των δικών του φραγμάτων.
"Δεν έχουμε σχέδιο Β," παραδέχτηκε ανώτερος αξιωματούχος του Υπουργείου Υδάτων του Ιράκ. "Η διπλωματία απέτυχε. Τώρα, συζητάμε για εισαγωγή νερού από το Ιράν—ένα μέτρο που θα ήταν αδιανόητο πριν από μια δεκαετία."
Η Ευρύτερη Εικόνα: Ένα Παγκόσμιο Προοίμιο
Η κρίση αντανακλά μια παγκόσμια τάση: οι ποταμοί που διασχίζουν σύνορα μειώνουν τις ροές τους, καθώς οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν το νερό ως γεωπολιτικό εργαλείο. Στη Μέση Ανατολή, το 60% του πληθυσμού εξαρτάται από ποταμούς που διασχίζουν σύνορα, αλλά μόνο το 24% των ποταμών προστατεύονται από διεθνείς συμφωνίες.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι το Ιράκ και το Ιράν αποτελούν προειδοποιητικά παραδείγματα. "Όταν το νερό γίνεται στρατηγικό εργαλείο, οι πιο αδύναμοι πληρώνουν το τίμημα," δήλωσε η Δρ. Νάζανιν Μουσάβι, ειδική σε θέματα υδάτων του Παρισιού. "Η ξηρασία δεν είναι μόνο φυσική—είναι πολιτική."
Το Τέλος της Άνθισης;
Καθώς το καλοκαίρι του 2025 πλησιάζει στο τέλος του, το Ιράκ αντιμετωπίζει μια επιλογή: να υποχωρήσει στις απαιτήσεις των ανωτερόβιων κρατών, να διεκδικήσει διεθνή ώθηση ή να παρακολουθήσει την κοινωνία του να καταρρέει. Η μοίρα του Τίγρη και του Ευφράτη—και του λαού τους—κρέμεται από μια ισορροπία.
Σημείωση: Το άρθρο αυτό βασίζεται σε αναφορές του ΟΗΕ, τοπικά μέσα ενημέρωσης και συνεντεύξεις με αξιωματούχους. Το Ιράν αρνήθηκε να σχολιάσει επίσημα τους ισχυρισμούς σχετικά με τους φραγμούς του.
Λέξεις-κλειδιά: Κρίση νερού στο Ιράκ, Φράγματα στην Τουρκία, Ξηρασία στο Ιράν, Υδροπολιτική, Τίγρης και Ευφράτης, Γεωπολιτική Μέσης Ανατολής.
Πηγή: Στοιχεία από αναφορές του ΟΗΕ, τοπικά μέσα ενημέρωσης και συνεντεύξεις.
Σημείωση για τον εκδότη: Το άρθρο αυτό συνδέει την κρίση νερού με ευρύτερες γεωπολιτικές τάσεις, προσφέροντας στους αναγνώστες μια ολοκληρωμένη ματιά στο πώς η φυσική ξηρασία μετατρέπεται σε εργαλείο εξουσίας.
