Η παγκοσμιοποίηση δεν τελείωσε – μόλις αρχίζει

By Warwick Powell

A logo of the World Trade Organization (WTO) is seen in Geneva, Switzerland, on April 5, 2023.

Σήμερα, εν μέσω του εμπορικού πολέμου, γινόμαστε μάρτυρες της εμφάνισης επιπόλαιων δηλώσεων περί του «τέλους της παγκοσμιοποίησης». Αν εννοούμε την παγκοσμιοποίηση όπως οριζόταν από την κυριαρχία των διατλαντικών οικονομιών, τότε αυτό έχει ήδη συμβεί εδώ και κάποιο καιρό. Ορισμένοι έσπευσαν να υιοθετήσουν την ιδέα του «τέλους της παγκοσμιοποίησης», όμως τα στοιχεία υποδεικνύουν ότι κάτι άλλο συμβαίνει.

Αντιθέτως, τώρα βιώνουμε το τέλος της «παγκοσμιοποίησης με δυτικά χαρακτηριστικά» και την αρχή της «παγκοσμιοποίησης με πολυπολικά χαρακτηριστικά». Πρόκειται για ένα νέο κεφάλαιο στην παγκοσμιοποίηση, στο οποίο οι ΗΠΑ και οι δυτικές δυνάμεις απο-κεντρώνονται. Δεν πρόκειται όμως για υποχώρηση προς έναν απομονωτισμό (αυτάρκεια), αν και θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η σημερινή έξαρση των δασμών από την Ουάσινγκτον δείχνει μια προσωρινή υποχώρηση των ΗΠΑ από την εντατικοποιημένη παγκόσμια αλληλεπίδραση.

Η παγκοσμιοποίηση με πολυπολικά χαρακτηριστικά συνεπάγεται ενισχυμένες διεθνείς σχέσεις μέσω διευρυμένου εμπορίου (με ή χωρίς τις ΗΠΑ), αύξηση των ροών κεφαλαίου από ποικίλες πηγές και δίκτυο πολυπολικών θεσμών σε περιφερειακό και υπο-περιφερειακό επίπεδο που παρέχουν οικονομική και θεσμική διακυβέρνηση ασφάλειας. Ο εμπορικός πόλεμος που ξεκίνησε η παρούσα κυβέρνηση των ΗΠΑ δημιουργεί τις προϋποθέσεις για επιτάχυνση αυτής της μορφής παγκοσμιοποίησης. Το θεμέλιο αυτής της νέας φάσης διεθνών σχέσεων θα είναι η εντατικοποιημένη συνεργασία.

Η ανάδειξη της Κίνας σε παγκόσμια μεταποιητική υπερδύναμη και κύριο εμπορικό εταίρο για περισσότερες από 150 χώρες αποτελεί το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης. Οι οικονομικοί της δεσμοί και το συνολικό της βάρος προσφέρουν σταθερότητα όταν το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα διαταράσσεται, και ο θεσμικός της ρόλος λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για συντονισμό ενεργειών μεταξύ κρατών. Η Κίνα μπορεί —και πρέπει— να συνεχίσει να ανοίγει την αγορά της, προσφέροντας εναλλακτικές ευκαιρίες για επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο.

Η παγκοσμιοποίηση με πολυπολικά χαρακτηριστικά μπορεί να ενισχυθεί και να επιταχυνθεί μέσω των εξής πρωτοβουλιών:

▪ Στο εμπόριο, τα κράτη πρέπει να παραμείνουν δεσμευμένα στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), ενώ οι περιφερειακές και διμερείς συμφωνίες πρέπει να υπαχθούν σε αυτόν. Οι θεσμοί αυτοί χρειάζονται μεταρρύθμιση για να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες συνθήκες, όμως παραμένουν θεμελιώδεις για το πολυμερές εμπορικό σύστημα που έχει ωφελήσει τον κόσμο επί δεκαετίες. Επιπλέον, η δέσμευση σε αυτούς υποδηλώνει ότι τα κράτη τηρούν το λόγο τους και ότι για αυτά οι συμφωνίες έχουν αξία και είναι αξιόπιστες – κάτι κρίσιμο σε ένα περιβάλλον όπου οι αυθαίρετες ενέργειες υπονομεύουν την εμπιστοσύνη.

▪ Επιπρόσθετα, τα κράτη πρέπει να επεκτείνουν τη συνεργασία τους στο εμπόριο. Αυτό συνεπάγεται εσωτερικό συντονισμό για βελτιστοποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού και διασφάλιση ότι το εμπόριο αποφέρει αμοιβαία οφέλη και συμβάλλει στην αναπτυξιακή προοπτική όλων των συμμετεχόντων. Λόγω των βραχυπρόθεσμων διαταραχών στο εμπόριο εξαιτίας των δασμών, συντονισμένα δημοσιονομικά μέτρα μπορούν να ενισχύσουν τη ζήτηση, καθώς η αγορά των ΗΠΑ καθίσταται λιγότερο αξιόπιστη.

▪ Το εμπόριο μπορεί επίσης να ενισχυθεί μέσω της βελτίωσης των διεθνών ψηφιακών προτύπων για τα δεδομένα αλυσίδων εφοδιασμού. Αυτό παρέχει διαφάνεια και αξιοπιστία στις τελωνειακές αρχές, διευκολύνει τις διαδικασίες και προσφέρει στους αγοραστές και τους χρηματοδότες τους σαφή και άμεση πληροφόρηση για τις συναλλαγές.

▪ Η ανάπτυξη του εμπορίου πρέπει να συνοδεύεται από την ενίσχυση των ροών κεφαλαίου προς τον παγκόσμιο Νότο. Η παραδοσιακή αναπτυξιακή χρηματοδότηση μέσω της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ δεν κατόρθωσε να αμβλύνει την παγκόσμια υπανάπτυξη. Οι θεσμοί αυτοί πρέπει να μεταρρυθμιστούν, ώστε οι φωνές του Παγκόσμιου Νότου να ακούγονται αποτελεσματικότερα. Παράλληλα, απαιτούνται νέοι χρηματοπιστωτικοί θεσμοί με βάση τα εθνικά νομίσματα, ικανοί να κινητοποιήσουν ανθρώπινο δυναμικό και τεχνολογίες για την αντιμετώπιση ιστορικών ανισοτήτων και εξαρτήσεων. Ο Νέος Αναπτυξιακός Τραπεζικός Οργανισμός των BRICS και άλλοι πολυμερείς θεσμοί όπως η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης μπορούν να αναλάβουν ενισχυμένο ρόλο.

▪ Τέλος, η παγκοσμιοποίηση με πολυπολικά χαρακτηριστικά χρειάζεται θεσμούς ασφάλειας που εστιάζουν στην αδιαίρετη και καθολική ασφάλεια και όχι σε λογικές μηδενικού αθροίσματος. Ένας ΟΗΕ πιστός στο ιδρυτικό του καταστατικό αξίζει να διασωθεί και να ενισχυθεί συλλογικά. Οι αρχές της Κίνας περί ειρηνικής συνύπαρξης, όπως και αυτές της Διάσκεψης του Μπαντούνγκ του Κινήματος των Αδεσμεύτων, μπορούν να λειτουργήσουν ως βάση για μια νέα μορφή παγκόσμιας διακυβέρνησης και διπλωματίας.

Η «παγκοσμιοποίηση με δυτικά χαρακτηριστικά» μπορεί όντως να φτάνει στο τέλος της. Όμως, με συντονισμένες προσπάθειες ενίσχυσης της συνεργασίας, τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης με πολυπολικά χαρακτηριστικά μπορούν να διανεμηθούν πιο δίκαια σε όλο τον κόσμο.

---

📘 Ο συντάκτης είναι επίκουρος καθηγητής στο Queensland University of Technology, ανώτερος εταίρος στο Taihe Institute και πρώην σύμβουλος του πρώην Αυστραλού Πρωθυπουργού Κέβιν Ραντ.
✉️ opinion@globaltimes.com.cn

---

Ανάλυση:

Αντι-δυτικός αλλά ρεαλιστικός τόνος: Το κείμενο αρθρώνει μια εναλλακτική αφήγηση έναντι της δυτικής ηγεμονικής παγκοσμιοποίησης, προτείνοντας όχι την κατάργηση της παγκοσμιοποίησης, αλλά τον μετασχηματισμό της σε μια πολυπολική, πιο ισόρροπη μορφή.

Ηγετικός ρόλος της Κίνας: Υπογραμμίζεται ότι η Κίνα λειτουργεί ως νέος σταθεροποιητικός άξονας της παγκόσμιας οικονομίας, με θεσμική και εμπορική επιρροή, καθώς και ικανότητα να προσφέρει εναλλακτικές στην παραδοσιακή δυτική ηγεσία.

Επιλογή στρατηγικού αφηγήματος: Η χρήση εννοιών όπως «παγκοσμιοποίηση με πολυπολικά χαρακτηριστικά» θυμίζει κινέζικες στρατηγικές αφηγήσεις (όπως «παγκόσμια κοινότητα κοινού πεπρωμένου») και προβάλλει τη συνεργασία ως μοχλό μετασχηματισμού, σε αντιδιαστολή με τις μονομερείς πρακτικές των ΗΠΑ.

Δυσαρέσκεια με Bretton Woods: Η κριτική στους θεσμούς της μεταπολεμικής παγκόσμιας οικονομικής τάξης (ΔΝΤ, ΠΤ) είναι ενδεικτική της απονομιμοποίησης της μεταπολεμικής δυτικής κυριαρχίας και της ανάγκης για νέους χρηματοδοτικούς θεσμούς προσανατολισμένους στον Παγκόσμιο Νότο.

---